در منابع روايي ما از اسپند يا اسفند كه در عربي « حرمل» است بيشتر به عنوان گياه دارويي و طبي براي درمان ياد شده است و خواص دارويي آن ذكر شده است و تا جايي كه بررسي شد حضرت زهرا يا معصومين ديگر براي دوري از چشم زخم اسپند دود نمي كردند. در دائرة المعارف هم آمده: گياه اسفند به سبب داشتن خاصيت‏هاي طبي در درمان برخي از بيماري‏ها به كار مي‏رود.(1)

چند نمونه از رواياتي كه خواص دارويي اسپند را ذكر كرده اند مي آوريم:

پيغمبر اكرم (ص) فرمود: « مَا أَنْبَتَ الْحَرْمَلُ شَجَرَةً وَ لَا وَرَقَةً وَ لَا زَهْرَةً إِلَّا وَ مَلَكٌ مُوَكَّلٌ بِهَا حَتَّي تَصِلَ إِلَي مَنْ تَصِلُ إِلَيْهِ أَوْ تَصِيرَ حُطَاماً وَ إِنَّ فِي أَصْلِهَا وَ فَرْعِهَا نُشْرَةً وَ فِي حَبِّهَا شِفَاءً مِنِ اثْنَيْنِ وَ سَبْعِينَ دَاء»(2)؛ از اسفند درخت يا برگ يا ميوه‏اي نمي رويد، مگر آن كه فرشته‏اي بر آن گماشته شده است تا آن را به آن كه بايد برساند، يا خشك شود، و در ريشه و ساقه‏اش شفا است، و در دانه آن داروي 72 بيماري است.

در حديث ديگري به همين مضمون در ادامه چنين فرمودند: « فَإِنَّ الشَّيْطَانَ لَيَتَنَكَّبُ سَبْعِينَ دَاراً دُونَ الدَّارِ الَّتِي فِيهَا الْحَرْمَلُ وَ هُوَ شِفَاءٌ مِنْ سَبْعِينَ دَاءً أَهْوَنُهَا الْجُذَامُ فَلَا يَفُوتَنَّكُم‏»(3)؛ و شيطان تا 70 خانه از خانه‏اي كه در آن اسفند است مي گريزد، و اسفند شفاء 70 بيماري است كه كمترين آنها جذام است. پس از آن غافل و محروم نمانيد.

با توجه به بركت اين گياه كه در روايات آمده، مرسوم است كه براي دفع چشم زخم حسودان اسپند دود مي كنند.

از آيت الله مكارم چنين سوال شده :آيا دود كردن اسپند براي جلوگيري از چشم بد صحّت دارد؟

ايشان جواب دادند: صحّت ندارد؛ ولي مي‌گويند دود اسفند فضا را ضدّ عفوني مي‌كند، و مفيد است.‌(4)

پي نوشت‏ها:

1. مصطفي حسيني دشتي، معارف و معاريف، قم، صدر، 1376، ج 2، ص 178 ماده اسفند.

2. طبرسي، حسن، مكارم الاخلاق، انتشارات شريف رضي، ص186.

3. همان.

4. مكارم شيرازي، استفتائات، ج3، سؤال 1593.

َ« عنْ سَلْمَانَ الْفَارِسِيِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ فِي حَدِيثٍ طَوِيلٍ يَذْكُرُ فِيهِ قُدُومَ الْجَاثَلِيقِ الْمَدِينَةَ مَعَ مِائَةٍ مِنَ النَّصَارَي وَ مَا سَأَلَ عَنْهُ أَبَا بَكْرٍ فَلَمْ يُجِبْهُ ثُمَّ أُرْشِدَ إِلَي أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ع فَسَأَلَهُ عَنْ مَسَائِلَ فَأَجَابَهُ عَنْهَا وَ كَانَ فِيمَا سَأَلَهُ أَنْ قَالَ لَهُ أَخْبِرْنِي عَرَفْتَ اللَّهَ بِمُحَمَّدٍ أَمْ عَرَفْتَ مُحَمَّداً بِاللَّهِ فَقَالَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ ع مَا عَرَفْتُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِمُحَمَّدٍ ص وَ لَكِنْ عَرَفْتُ مُحَمَّداً بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ حِينَ خَلَقَهُ ...»(1)

سلمان فارسی در حدیث طولانی بیان می كند كه جاثلیق همراه صد نفر از نصاری وارد مدینه شدند و آنچه از ابوبكر سوال كردند او جواب نداد. سپس آنها را به امیر المومنین راهنمایی كردند پس سوالاتی از ایشان پرسید و جواب گرفت و از آنچه سوال كرده بود این بود كه خبر بده به من آیا خدا را بوسیله محمد شناختی یا محمد را بوسیله خدا امام علی فرمود خدا را بوسیله محمد نشناختم ولی محمد را بوسیله خدا شناختم هنگامی كه او را خلق كرد...

پی نوشت:

1.علامه مجلسی،بحارالأنوار، چاپ بیروت، ج 3 ،ص 273

حدیثی در كتب روایی ثبت شده به عنوان حدیث قدسی كه سخن خدا خطاب به حضرت داوود بوده و به شرح زیر است :

من طلبني بالحقّ وجدني و من طلب غيري لم يجدني. (1)

ای داوود هر كس مرا بطلبد، مرا می یابد و هر كس غیر مرا بطلبد ، مرا نخواهد یافت.

این حدیث به صورت مرسل و بدون سند نقل شده است و چون در باب احكام نیست و حجت تعبدی نمی باشد، مرسل بودن آن عیب اساسی به حساب نمی آید و مضمون حدیث نیز كاملا برهانی و منطقی است و نشانه ای بر جعلی بودن حدیث در دست نمی باشد.

در نقل دیگری نیز مرسل و به صورت زیر آمده:

يا داود، من عرفني ذكرني، و من ذكرني قصدني، و من قصدني طلبني، و من طلبني وجدني، و من وجدني حفظني، و من حفظني لا يختار عليّ غيري. (2)

ای داوود هر كس مرا بشناسد، یاد من خواهد كرد و هر كس مرا یاد كند، متوجه من خواهد شد و هر كس متوجه من شود، مرا طلب خواهد كرد و هر كس مرا طلب كند، مرا خواهد یافت و هر كس مرا بیابد، حفظم خواهد نمود و هر كس مرا حفظ كند، غیر من را بر من نخواهد گزید.

پی نوشت ها:

1.محدث عاملی، الجواهر السنیه (كلیات حدیث قدسی) ترجمه زین العابدین كاظمی خلخالی، تهران، دهقان، 1380 ش، ص 191.

2. علی مشكینی، تحریر المواعظ العددیه، قم ، الهادی، 1424 ق، ص 446.

پرسشگر محترم با تمام زيبايي كه در اين جملات وجود دارد، ولي در منابع ما سندي براي آن و كتابي را كه در آن اين حديث ذكر شده باشد نيافتيم. ولي در اينترنت بدون ذكر منبع و سند زياد ذكر شده است

اين حديث در بعضي از منابع حديثي اهل سنت آمده است و هيثمي آن را ضعيف دانسته است. (1)

پي نوشت ها:

1. الهيثمي، مجمع الزوائد، دارالكتب العلميه، بيروت- لبنان. 

اين عبارت با پسوند" و سرّ المستودع فيها" كه خصوصا در عصر حاضر از روايات مستند هم مشهور تر شده است، در كتاب هاي معتبر روايي و حديثي سابقه اي ندارد و نمي توان آن را به عنوان حديث معصوم نقل كرد. اين جمله فقط در بعضي از كتاب ها نقل شده است و بس.

اما از قول امام صادق و امام كاظم سلام الله عيلهما روايت هايي نقل شده است كه بدون عبارت " و سرّ المستودع فيها" مي باشد. امام صادق سلام الله عليه در مقام تمجيد شخصيت حضرت فاطمه سلام الله عليها فرمود:. . . "فَيَرَوْنَهَا قَائِمَةً فِي مِحْرَابِهَا وَ قَدْ زَهَرَ نُورُ وَجْهِهَا صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهَا وَ عَلَي أَبِيهَا وَ بَعْلِهَا وَ بَنِيهَا "(1) پس او(حضرت) را مي بيني در محرابش در حالي كه درخشنده است نور صورتش درود خدا بر او، پدر، همسر و فرزندانش.

و امام كاظم (ع) نيز فرمود:

"اول من جعل له النعش فاطمة ابنة رسول الله ص صلوات الله عليها و علي أبيها و بعلها و بنيها"(2)

اول كسي كه برايش تابوت فراهم شد، حضرت فاطمه صلوات الله عليها دختر رسول خدا صلوات الله عليه بود درود خدا بر او، و همسر و فرزندانش.

در عين حال اين جمله از بعضي از علما اضافه شده و گفته شده است مصداق "سر" در وجود دختر گرامي رسول خدا صلوات الله عليها امام زمان سلام الله عليه است.

پي نوشت ها:

1. مجلسي محمد باقر بحار الانوار الجامعه لدرر الاخبار، لبنان بيروت انتشارات موسسه الوفاء سال 1404 ه ق، ج 43، ص 12.

2. فقه الرضا سلام الله عليه نوشته امام رضا سلام الله عليه، مشهد انتشارات كنگره امام رضا سلام الله عليه سال 1406 ه ق، ص 190.

روایتی به شرح زیر از امام نقل شده است:

الْجَلْسَةُ فِي الْجَامِعِ [و فی روایه المسجد] خَيْرٌ لِي مِنَ الْجَلْسَةِ فِي الْجَنَّةِ لِأَنَّ الْجَنَّةَ فِيهَا رِضَي نَفْسِي وَ الْجَامِعَ فِيهِ رِضَي رَبِّي. (1)

نشستن در مسجد را بیشتر از نشستن در بهشت دوست دارم. زیرا اولی مورد رضای خداست و دومی دلخواه خودم است.

در اینجا حضرت در صدد بیان این است كه او خواست خدا را بر دلخواه خود ترجیح می دهد از این رو اگر مخیر شود بین این كه در بهشت باشد یا در مسجد، دومی را انتخاب می كند. چون مورد نظر خداست.

معنای این جمله ترجیح دنیا بر آخرت نیست. بلكه ترجیح رضای خدا بر رضای خویش است.

پی نوشت ها:

1. شیخ حر عاملی، وسایل الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1404 ق، ج 5، ص 199؛ دیلمی، ارشاد القلوب، ج 2 ، ص 218.

در جستجوي منابع كتابي و نرم افزاري، عين اين حديث يافت نشد، اما احاديثي با اين مضمون وجود دارد كه در ذيل به دو مورد اشاره مي كنيم:

 1- وَ فِي عُيُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ الدَّقَّاقِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ السِّنَانِيِّ وَ الْحُسَيْنِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَحْمَدَ الْمُكَتِّبِ جَمِيعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْكُوفِيِّ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ عَبْدِ الْعَظِيمِ الْحَسَنِيِّ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَبِي مَحْمُودٍ قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا ) يَقُولُ مَنْ لَمْ يَشْكُرِ الْمُنْعِمَ مِنَ الْمَخْلُوقِينَ لَمْ يَشْكُرِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَل‏ (1)امام رضا (ع)  مي‏فرمود: هر كه سپاس مردم نعمت دهنده را نگويد، سپاس خداي بزرگ را نگفته است.

2- محمدبن علي بن الحسين(ع) قال من الفاظ  رسول اللَّه (ص): لا يشكر اللَّه من لايشكر النّاس(2) : پيامبر اكرم(ص):شكر خدا را بجانياورده است آن كه از مردم (درقبال انعامشان) تشكر نكند.

پي نوشت ها:

1. تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة،محدث عاملي‏،ناشرآل البيت‏ ،چاپ قم‏،سال1409 ق‏،نوبت اول‏،ج16ص313، حديث 21637.

2. همان، حديث 21638.

چنين حديثي در منابع روايي ما وجود ندارد و از مراجع معظم تقليد هم در اين مساله فتوايي وجود ندارد

پرسشگر گرامی باسلام و تشكر از ارتباط با این مركز.

این روایت با كمی اختلاف در مطالب آن، در كتب روایی شیعه و سنی وارد شده كه به شرح زیر است:

«دَخَلَ الْحَكَمُ بْنُ عُتَيْبَةَ وَ سَلَمَةُ بْنُ كُهَيْلٍ عَلَي أَبِي جَعْفَرٍ ع فَسَأَلَاهُ عَنْ شَاهِدٍ وَ يَمِينٍ فَقَالَ قَضَي بِهِ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ قَضَي بِهِ عَلِيٌّ ع عِنْدَكُمْ بِالْكُوفَةِ فَقَالَا هَذَا خِلَافُ الْقُرْآنِ فَقَالَ وَ أَيْنَ وَجَدْتُمُوهُ خِلَافَ الْقُرْآنِ فَقَالَا إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَي يَقُولُ وَ أَشْهِدُوا ذَوَيْ عَدْلٍ مِنْكُمْ فَقَالَ لَهُمَا أَبُو جَعْفَرٍ ع فَقَوْلُهُ وَ أَشْهِدُوا ذَوَيْ عَدْلٍ مِنْكُمْ هُوَ أَنْ لَا تَقْبَلُوا شَهَادَةَ وَاحِدٍ وَ يَمِيناً ثُمَّ قَالَ إِنَّ عَلِيّاً ع كَانَ قَاعِداً فِي مَسْجِدِ الْكُوفَةِ فَمَرَّ بِهِ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ قُفْلٍ التَّمِيمِيُّ وَ مَعَهُ دِرْعُ طَلْحَةَ فَقَالَ عَلِيٌّ ع هَذِهِ دِرْعُ طَلْحَةَ أُخِذَتْ غُلُولًا يَوْمَ الْبَصْرَةِ فَقَالَ لَهُ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ قُفْلٍ فَاجْعَلْ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ قَاضِيَكَ الَّذِي رَضِيتَهُ لِلْمُسْلِمِينَ‏ فَجَعَلَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَهُ شُرَيْحاً فَقَالَ عَلِيٌّ ع هَذِهِ دِرْعُ طَلْحَةَ أُخِذَتْ غُلُولًا يَوْمَ الْبَصْرَةِ فَقَالَ لَهُ شُرَيْحٌ هَاتِ عَلَي مَا تَقُولُ بَيِّنَةً فَأَتَاهُ بِالْحَسَنِ ع فَشَهِدَ أَنَّهَا دِرْعُ طَلْحَةَ أُخِذَتْ غُلُولًا يَوْمَ الْبَصْرَةِ فَقَالَ شُرَيْحٌ هَذَا شَاهِدٌ وَاحِدٌ فَلَا أَقْضِي بِشَهَادَةِ شَاهِدٍ حَتَّي يَكُونَ مَعَهُ آخَرُ فَدَعَا قَنْبَراً فَشَهِدَ أَنَّهَا دِرْعُ طَلْحَةَ أُخِذَتْ غُلُولًا يَوْمَ الْبَصْرَةِ فَقَالَ شُرَيْحٌ هَذَا مَمْلُوكٌ وَ لَا أَقْضِي بِشَهَادَةِ مَمْلُوكٍ قَالَ فَغَضِبَ عَلِيٌّ ع فَقَالَ خُذُوهَا فَإِنَّ هَذَا قَضَي بِجَوْرٍ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ قَالَ فَتَحَوَّلَ شُرَيْحٌ ثُمَّ قَالَ لَا أَقْضِي بَيْنَ اثْنَيْنِ حَتَّي تُخْبِرَنِي مِنْ أَيْنَ قَضَيْتُ بِجَوْرٍ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَقَالَ لَهُ وَيْلَكَ أَوْ وَيْحَكَ إِنِّي لَمَّا أَخْبَرْتُكَ أَنَّهَا دِرْعُ طَلْحَةَ أُخِذَتْ غُلُولًا يَوْمَ الْبَصْرَةِ فَقُلْتَ هَاتِ عَلَي مَا تَقُولُ بَيِّنَةً وَ قَدْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص حَيْثُمَا وُجِدَ غُلُولٌ أُخِذَ بِغَيْرِ بَيِّنَةٍ فَقُلْتُ رَجُلٌ لَمْ يَسْمَعِ الْحَدِيثَ فَهَذِهِ وَاحِدَةٌ ثُمَّ أَتَيْتُكَ بِالْحَسَنِ فَشَهِدَ فَقُلْتَ هَذَا وَاحِدٌ وَ لَا أَقْضِي بِشَهَادَةِ وَاحِدٍ حَتَّي يَكُونَ مَعَهُ آخَرُ وَ قَدْ قَضَي رَسُولُ اللَّهِ ص بِشَهَادَةِ وَاحِدٍ وَ يَمِينٍ فَهَذِهِ ثِنْتَانِ ثُمَّ أَتَيْتُكَ بِقَنْبَرٍ فَشَهِدَ أَنَّهَا دِرْعُ طَلْحَةَ أُخِذَتْ غُلُولًا يَوْمَ الْبَصْرَةِ فَقُلْتَ هَذَا مَمْلُوكٌ وَ لَا أَقْضِي بِشَهَادَةِ مَمْلُوكٍ وَ مَا بَأْسٌ بِشَهَادَةِ الْمَمْلُوكِ إِذَا كَانَ عَدْلًا ثُمَّ قَالَ وَيْلَكَ أَوْ وَيْحَكَ إِمَامُ الْمُسْلِمِينَ يُؤْمَنُ مِنْ أُمُورِهِمْ عَلَي مَا هُوَ أَعْظَمُ مِنْ هَذَا ؛ (1) راوی ها گویند: بر امام باقر وارد شدیم و در مورد قضاوت با یك شاهد و قسم سوال كردیم. حضرت فرمود : رسول خدا و علی با یك شاهد و قسم قضاوت می كردند. عرض كردیم: این خلاف قرآن است . فرمود كجای آن خلاف قرآن است .  بعد فرمود حضرت علی در مسجد كوفه بودند كه عبدالله تمیمی گذشت در حالی كه زره طلحه با او بود. حضرت او را به اتهام برداشتن آن زره از غنایم به دزدی به محكمه برد . شریح قاضی از حضرت شاهد طلبید و  حضرت امام حسن را به شهادت آورد و شریح شهادت او را به این عنوان كه یك شاهد كافی نیست، نپذیرفت و حضرت قنبر را به شهادت آورد و شریح شهادت او را هم به خاطر غلام بودن، نپذیرفت . امام خشمگین شد و او را قاضی جور خواند كه سه بار ظالمانه قضاوت كرده و زره را گرفت . شریح از جا برخاست و گفت تا موارد ظلمم را نفرمایی، دیگر بین دو نفر هم قضاوت نخواهم كرد.

امام فرمود: وای بر تو وقتی تو را خبر دادم كه این زره طلحه است كه از غنایم بصره دزدیده شده، از من بیِِِِّنه خواستی در حالی كه رسول خدا در مورد غلول(غنیمتی كه متصرف بر ملكیت آن بینه نداشته باشد) بینه نمی خواست. (بلكه متصرف باید شاهد می آورد كه این سهم او شده است و اگر شاهد نداشت، آن را به عنوان غنیمتی كه دزدیده شده، باز پس می گرفت) و تو گفتی كسی این حدیث را نشنیده و این اولین حكم ظالمانه ات بود. بعد حسن را به شهادت آوردم و تو شهادت او را به تنهایی نپذیرفتی در حالی كه رسول خدا به شهادت یك شاهد و قسم قضاوت می كرد و این دومین قضاوت ظالمانه ات بود و قنبر را به شهادت آوردم و تو شهادت او را نپذیرفتی در حالی كه اگر بنده و غلام عادل باشد، شهادتش پذیرفتنی است و این سومین حكم ظالمانه ات بود. بعد امام فرمود: وای بر تو امام مسلمانان بر كار آن ها كه خیلی بزرگ تر از این مسئله است، امین شمرده می شود».

در روایت دیگری دارد:

« رَوَي مُحَمَّدُ بْنُ قَيْسٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع أَنَّ عَلِيّاً ع كَانَ فِي مَسْجِدِ الْكُوفَةِ فَمَرَّ بِهِ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ قُفْلٍ التَّيْمِيُّ وَ مَعَهُ دِرْعُ طَلْحَةَ فَقَالَ عَلِيٌّ ع هَذِهِ دِرْعُ طَلْحَةَ أُخِذَتْ غُلُولًا يَوْمَ الْبَصْرَةِ فَقَالَ ابْنُ قُفْلٍ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ اجْعَلْ بَيْنِي وَ بَيْنَكَ قَاضِيَكَ الَّذِي ارْتَضَيْتَهُ لِلْمُسْلِمِينَ فَجَعَلَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَهُ شُرَيْحاً فَقَالَ عَلِيٌّ ع هَذِهِ دِرْعُ طَلْحَةَ أُخِذَتْ غُلُولًا يَوْمَ الْبَصْرَةِ فَقَالَ شُرَيْحٌ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ هَاتِ عَلَي مَا تَقُولُ بَيِّنَةً فَأَتَاهُ بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ ع فَشَهِدَ أَنَّهَا دِرْعُ طَلْحَةَ أُخِذَتْ يَوْمَ الْبَصْرَةِ غُلُولًا فَقَالَ شُرَيْحٌ هَذَا شَاهِدٌ وَ لَا أَقْضِي بِشَاهِدٍ حَتَّي يَكُونَ مَعَهُ آخَرُ فَأَتَي بِقَنْبَرٍ فَشَهِدَ أَنَّهَا دِرْعُ طَلْحَةَ أُخِذَتْ غُلُولًا يَوْمَ الْبَصْرَةِ فَقَالَ هَذَا مَمْلُوكٌ وَ لَا أَقْضِي بِشَهَادَةِ الْمَمْلُوكِ فَغَضِبَ عَلِيٌّ ع ثُمَّ قَالَ خُذُوا الدِّرْعَ فَإِنَّ هَذَا قَدْ قَضَي بِجَوْرٍ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَتَحَوَّلَ شُرَيْحٌ عَنْ مَجْلِسِهِ وَ قَالَ لَا أَقْضِي بَيْنَ اثْنَيْنِ حَتَّي تُخْبِرَنِي مِنْ أَيْنَ قَضَيْتُ بِجَوْرٍ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَقَالَ لَهُ عَلِيٌّ ع إِنِّي لَمَّا قُلْتُ لَكَ إِنَّهَا دِرْعُ طَلْحَةَ أُخِذَتْ غُلُولًا يَوْمَ الْبَصْرَةِ فَقُلْتَ هَاتِ عَلَي مَا تَقُولُ بَيِّنَةً وَ قَدْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص حَيْثُمَا وُجِدَ غُلُولٌ أُخِذَ بِغَيْرِ بَيِّنَةٍ فَقُلْتُ رَجُلٌ لَمْ يَسْمَعِ الْحَدِيثَ ثُمَّ أَتَيْتُكَ بِالْحَسَنِ فَشَهِدَ فَقُلْتَ هَذَا شَاهِدٌ وَاحِدٌ وَ لَا أَقْضِي بِشَاهِدٍ حَتَّي يَكُونَ مَعَهُ آخَرُ وَ قَدْ قَضَي رَسُولُ اللَّهِ ص بِشَاهِدٍ وَ يَمِينٍ فَهَاتَانِ اثْنَتَانِ ثُمَّ أَتَيْتُكَ بِقَنْبَرٍ فَشَهِدَ فَقُلْتَ هَذَا مَمْلُوكٌ وَ مَا بَأْسٌ بِشَهَادَةِ الْمَمْلُوكِ إِذَا كَانَ عَدْلًا فَهَذِهِ الثَّالِثَةُ ثُمَّ قَالَ ع يَا شُرَيْحُ إِنَّ إِمَامَ الْمُسْلِمِينَ يُؤْتَمَنُ مِنْ أُمُورِهِمْ عَلَي مَا هُوَ أَعْظَمُ مِنْ هَذَا ؛ (2) محمّد بن قيس از حضرت باقر عليه السّلام روايت كرده كه فرمود:

علي عليه السّلام در مسجد كوفه بود و عبد اللَّه بن قفل تيمي گذشت و زره طلحه را به تن داشت امير المؤمنين عليه السّلام فرمودند اين زره طلحه است كه از بيت المال در غوغاي بصره ربوده شده، عبد اللَّه بن قفل گفت يا امير المؤمنين مسأله را به همان قاضي كه خود براي مسلمانان انتخاب كرده‏اي و راضي‏ شده‏اي واگذار، حضرت با وي نزد شريح قاضي رفته، فرمود: اين زره طلحه است كه در جنگ بصره از بيت المال ربوده شده، شريح گفت: بر مدّعي شاهد بياور، آن حضرت حسن پسرش را شاهد آورد و وي گواهي داد كه اين زره طلحه است كه در روز جنگ بصره يعني جمل ربوده شده‏ است. شريح گفت: اين يك شاهد است و من به شهادت يك گواه حكم نمي‏كنم، امام قنبر غلام خود را آورد او نيز شهادت داد كه اين زره از آن طلحه است كه جزء بيت المال شده، و آن را ربوده‏اند، شريح گفت: اين بنده است و من به شهادت بنده حكم نمي‏كنم، پس علي عليه السّلام فرمود: زره را بازستانيد و فرمود: اين مرد در قضاوت سه بار از طريق منحرف شد، شريح فوري برخاست و گفت: هرگز به داوري ننشينم تا مرا خبر دهي كه كجا به ظلم و خلاف حقّ سه بار حكم كردم، پس علي عليه السّلام فرمود:

آنجا كه من گفتم اين زره طلحه است و در روز جمل از بيت المال دزديده شده، و تو گفتي يا علي شاهد بياور، در صورتي كه رسول خدا صلّي اللَّه عليه و آله فرمودند در هر جا كه مال ربوده شده از بيت المال يافت شد بدون بيّنه توقيف مي‏شود و به بيت المال برمي‏گردد. دوم آنكه: من فرزندم حسن را شاهد آوردم و شهادت داد و تو گفتي اين يك گواه است و من به شهادت يك تن حكم نمي‏كنم، و رسول خدا (ص) بيك شاهد و قسم حكم مي‏داد و سوم آنكه من قنبر را آوردم و شهادت داد. امّا تو گفتي اين بنده است و حال آنكه شهادت بنده اگر عادل باشد اشكال ندارد، اينست آن سه موردي‏ كه اشاره كردم، سپس فرمود: اي شريح ! به راستي كه امام مسلمين مورد اعتماد است در امور مسلمين، و آن بسيار پر اهميّت‏تر از اين است».

در منابع اهل سنت نیز به شرح زیر آمده است:

ابونعیم  به سند خود، از «ابراهيم بن يزيد تيمي» از پدرش نقل مي‏كند كه: در يكي از روزها، علي بن ابي طالب عليه السّلام زره خودش را كه گم كرده بود در دست يكي از يهوديان ديد و شناخت كه زره خودش مي‏باشد، به او فرمود: اين زره من است كه ناخودآگاه از پشت شتر اروقم به زير افتاده است. يهودي گفت: چنين نيست بلكه زره از آن من است و در اختيارم مي‏باشد. يهودي اضافه كرد كه قضاوت آن به عهده قاضي مسلمانان است.

علي عليه السّلام و يهودي نزد «شريح قاضي» رفتند (تا آنجا كه) «شريح» گفت: يا امير المؤمنين! راست مي‏فرمائي زره از آن شماست. وليكن براي اثبات حقانيت خود بايد دو شاهد بياوري. حضرت علي عليه السّلام حسنين عليهما السّلام و «قنبر» را براي شهادت حاضر كرد و شهادت دادند كه زره از آن امير المؤمنين عليه السّلام است. «شريح» گفت: گواهي «قنبر» كه آزاد شده شماست، پذيرفته است؛ ليكن شهادت دو فرزندتان از نظر من قابل قبول نمي‏باشد؟! حضرت علي عليه السّلام فرمود: مادرت به عزايت بنشيند مگر از «عمر بن خطّاب» نشنيدي كه رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله مي‏فرمود: حسن و حسين عليهما السّلام دو سيّد و سرور جوانان اهل بهشت‏اند. (3)

بیهقی به سند خود، از «شعبي» روايت مي‏كند كه در يكي از روزها، حضرت علي بن ابيطالب عليه السّلام وارد بازار شد و يكي از ترسايان را ديد كه زرهي را براي فروش به بازار آورده است. حضرت علي عليه السّلام آن زره را شناخت و فرمود: اين زره از آن من است و براي اثبات حق بايد به نزد قاضي مسلمانان برويم. داوري در آن روز به عهده «شريح قاضي» بود كه توسط حضرت علي عليه السّلام به اين مقام نصب شده بود. به مجرد این كه «شريح» حضرت علي عليه السّلام را ديد براي احترام ايشان از جاي برخاست و حضرت عليه السّلام را بجاي خود نشانيد و خود در برابر حضرت علي عليه السّلام و در كنار آن ترسا نشست. حضرت علي عليه السّلام خطاب به «شريح»، فرمود: اي شريح! اگر طرف مخاصمه من مسلمان بود، در كنار او مي‏نشستم و به دستور قاضي و داوري او گوش فرا مي‏دادم، ليكن از رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله شنيده‏ام كه فرمود: با اهل كتاب و افراد غير مسلمان، مصافحه نكنيد، و ابتدا به سلام ننمائيد، و به عيادت بيماران آنها نرويد، و بر مرده آنان نماز نگزاريد، و آنها را وادار كنيد تا از سخت‏ترين راهها عبور كنند و آنها را ناچيز انگاريد؛ همانطور كه خدا آنها را ناچيز انگاشته است. اينك، اي شريح! ميان من و طرف مخاصمه من، قضاوت كن! «شريح» گفت: يا امير المؤمنين! ادّعاي شما چيست؟ حضرت‏ علي عليه السّلام فرمود: اي شريح! اين زره از آن من است كه مدتي است از من ربوده‏اند.

«شريح» خطاب به ترسا، گفت: تو در برابر ادعاي امير المؤمنين عليه السّلام چه دليلي داري؟ وي پاسخ داد: علي عليه السّلام را تكذيب نمي‏كنم، ليكن مي‏گويم كه اين زره از آن من است. «شريح» نگاهي به حضرت علي عليه السّلام انداخت و عرض كرد: يا علي! در حال حاضر زره در دست اوست و ايشان صاحب زره به شمار مي‏رود، آيا شما براي اثبات حق خود و ابطال ادعاي او دليل و بيّنه‏اي داريد؟ حضرت علي عليه السّلام فرمود: آري، «شريح» درست مي‏گويد و من بايد براي اثبات ادعاي خود دليلي داشته باشم. ترسا كه از اينگونه رفتار به شگفت آمده بود، گفت: گواهي مي‏دهم كه اينگونه داوري، براستي از نوع داوري پيغمبران الهي است! و اضافه كرد: شگفتي اينجاست كه امير المؤمنين عليه السّلام خود به محكمه داورش كه شخص خويش او را منصوب كرده، آمده و داور عليه او داوري مي‏كند! اينك به خدا سوگند! جريان زره را بطوري كه اتفاق افتاده است به عرض مبارك تقديم مي‏دارم: در يكي از جنگها كه پشت سر شما حركت مي‏كردم، زره شما از روي شتر اورق كه شما بر آن سوار بوديد به زمين افتاد، من بلافاصله آن را در ربودم. و تا به حال بدون آنكه كسي از چگونگي آن، اطلاع داشته باشد، در اختيارم بوده تا اينكه امروز اين جريان رخ داد. و من اكنون گواهي مي‏دهم كه خدا يكتاست، و محمّد رسول اوست. حضرت علي عليه السّلام فرمود: اكنون كه مسلمان شدي، آن زره‏ام را به تو بخشيدم. آنگاه آن تازه مسلمان را سوار اسب عتيق خود كرد.

 «شعبي» گفته است كه بخاطر دارم آن مرد بعد از مسلمان شدن در يكي از جنگها زير پرچم علي عليه السّلام با دشمنان مبارزه مي‏كرد! (4)

«متّقي هندی» اين حديث را در كنز آورده و در آن حديث آمده است: «شريح» خطاب به حضرت علي عليه السّلام، گفت: با توجه به اينكه مي‏دانم زره از آن شماست ولي لازم است دو نفر گواه عادل به حقانيت شما گواهي دهند.

حضرت علي عليه السّلام حضرت امام حسن عليه السّلام و «قنبر»، آزاد شده‏اش، را بحضور طلبيد. و هر دو تن گواهي دادند كه زره از آن حضرت علي عليه السّلام است.

 «شريح» گفت: گواهي «قنبر» را مي‏پذيرم، ليكن گواهي فرزندت حضرت امام حسن مجتبي عليه السّلام را نمي‏پذيرم؛ به دليل آنكه ممكن است رعايت حق پدر و فرزندي او را به گواهي وادار كرده باشد؟! حضرت علي عليه السّلام‏فرمود: اي شريح! مادرت به عزايت بنشيند، مگراز «عمر» نشنيده‏اي كه رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله مي‏فرمود: حسن و حسين، سرور جوانان بهشت‏اند؟ «شريح» گفت: آري، خدا گواه است كه اين حديث را از وي شنيده‏ام! فرمود: پس به چه دليل گواهي سيد شباب اهل بهشت را نمي‏پذيري؟ حضرت علي عليه السّلام بدين وسيله مرافعه را پايان داد و به يهودي، فرمود:

زره مال تو باشد. يهودي گفت: امير المؤمنين همراه من نزد قاضي مسلمانان آمد و قاضي مطابق با قانون داوري عليه او قضاوت كرد و آن حضرت هم نسبت به آن قضاوت، اظهار رضايت نمود. در اين هنگام بود كه يهودي گفت: به خدا سوگند، يا امير المؤمنين! آنچه را ادعا كردي درست و بجا بود، و زره از آن شماست و من آن هنگامي اين زره را به اختيار خود در آوردم كه زره از پشت مركب شما به زير افتاد و من بلا درنگ آن را ربودم. اينك با روشن شدن حقيقت گواهي مي‏دهم: «اشهد ان لا اله الّا اللّه و انّ محمدا رسول اللّه». حضرت علي عليه السّلام آن زره را همراه مبلغ هفتصد درهم به وي بخشيد. و آن زره همواره در اختيار او بود تا اينكه در جنگ صفّين در زير پرچم علي عليه السّلام جنگيد و به شهادت رسيد. (5)

پی نوشت ها:

1. كافي ، محمد بن یعقوب كلینی، ج 7 ص385 - 386، تهران ، آخوندی، 1363.

2. من‏ لايحضره ‏الفقيه، صدوق، ج 3 ،109،دوم، قم ، مؤسسه النشر الاسلامی.

3. فضایل پنج تن در صحاح ششگانه اهل سنت، فیروز آبادی، ترجمه ساعدی، ج4، ص145 ، تهران انتشارات فیروز آبادی ، به نقل از حلية الاولياء ، ج4، ص 139.

4. همان، ص 351-349 به نقل از سنن بیهقی ، ج10 ، ص136.

5. همان ، ص351- 353. به نقل از كنز العمال ، ج 4 ، ص6.