<strong>کندوکاوی تاریخی در ماجرای هفتم صفر</strong>
در سال های اخیر با توجه به تفاوت سیره علمای نجف و برخی از علمای قم -که هفتم صفر را شهادت امام حسن (ع) می دانند- با تقویم رسمی کشور -که در آن هفتم صفرتولد امام کاظم(ع)ثبت شده است- سبب پرسش های بسیاری از مومنین و محققین شده که ما در این جا به بیان ادله و مستندات هر دو دیدگاه می پردازیم.
<strong>بررسی تولد امام موسی کاظم (ع) در هفت صفر</strong>
این مطلب نخستین بار در کتاب فتال نیشابوری(د: 508) به نام «روضة الواعظین»(1) آمده و دومین بار توسط طبرسی (د:548) در کتاب اعلام الوری(2) بیان شده است. این مطلب همچنین در کتاب «تاج الموالید»، طبرسی، «المناقب»(3، ابن شهر آشوب(د:558) و «دروس» (4) شهید اول(د:786) و در نهایت علامه مجلسی در «بحارالانوار»(5) و «مرات العقول»(6) آمده است.
<strong>بررسی تولّد امام موسی کاظم (ع) در ذی الحجه </strong>
در کتاب دلائل الائمه بنقل از امام حسن عسکری (ع) آمده است که تولد امام موسی کاظم (ع) در منطقه ابواء در ماه ذی الحجه بوده است.(7) در ادامه همین سند، دو کتاب «بصائر الدرجات»(8) و «کافی»(9) تصریح کرده اند که امام صادق (ع) بعد از انجام حج در بین راه مکه و مدینه، در منطقه ابواء توقف کردند و در همین منزل امام موسی کاظم (ع) بدنیا آمدند. این گزارش در منابع دیگر، که از این دو منبع متاخرند، بنقل از همین کتاب ها یا با همین سلسه سندها آمده است.
گفتنی است سنت پیامبر و ائمه این بود که پس از مراسم حج خیلی سریع مکه را ترک می کردند تا حاجیان مناطق دور دست بتوانند به اعمال عبادی خود بپردازند. در این صورت می بایست گفت تولد امام کاظم (ع) در واپسین روزهای ماه ذی الحجه بوده است.
<strong>بررسی شهادت امام حسن مجتبی (ع) در هفتم صفر</strong>
اولین کسی که شهادت امام حسن (ع) را در هفتم صفر بیان کرده، شهید اول در دروس(10) و بعد از آن، مرحوم شیخ کفعمی(د: 905) در کتاب «مصباح»(11)، همین سخن را تایید کرده است، البته کفعمی تولد امام کاظم(ع) را نیز در این روز می داند.
<strong>بررسی شهادت امام حسن مجتبی (ع) در 28 صفر</strong>
شيخ كلينی (د:329) در «كافی»(12) و فتال نیشابوری (د:508) در «روضه الواعظین»(13) شهادت امام حسن (ع) را آخر صفر می دانند اما طبرسی در «اعلام‌الوری»(14) تصریح می کند که شهادت امام دو شب مانده به آخر صفر بوده است.
<strong>کلام پایانی </strong>
از مجموع مطالب می توان نتیجه گرفت که گزارشات مربوط به تولد و شهادت در هفت صفر هر دو امام (ع) دارای نقاط ضعف می باشند اما چرا علما و بالاخص مرحوم شیخ عبدالکریم حایری این روز را شهادت و عزاداری می کنند می تواند به دلایل زیر باشد:
• درست است که هر دو گزارش تولد و شهادت در این روز چندان قابل دفاع نیست اما با توجه به کثرت مصایبی که بر اهلبیت در دو ماه محرم و صفر وارد شده است و با توجه به اهمیت فراوانی که اهلبیت به عزاداری امام حسین(ع) می دادند، علما این ایام را به عنوان حزن و اندوه اهل بیت شناخته و به برگزاری مراسم عزاداری در این ایام توجه ویژه ای داشتند.(15)
• شهادت امام حسن(ع) در 28 صفر تحت تاثیر سوگواری برای پیامبر قرار گرفته و شایسته است با توجه به عظمت ایشان، روز خاصی برای شهادت این امام قرار گیرد. حال با توجه به نقل قول شهید اول و مرحوم کفعمی درباره شهادت امام حسن(ع) بنظر می رسد انتخاب این روز توسط علما بالاخص آیت ا... حایری(موسس حوزه علمیه قم) برای برگزاری مجلس عزا، امری نکو و قابل تمجید می باشد.
• ارزش عمل علما وقتی به خوبی تبیین می شود که انسان در زمینه تاثیرات مثبت عزاداری اهلبیت(ع) در بیداری شیعیان و مخالفت حکومت ها طاغوتی با این مجالس مطالعه کند. (16)
پی نوشت ها:
1. روضه الواعظین، ج1، ص221.
2. إعلام الورى بأعلام الهدى، ص 295.
3. المناقب ،ج 4، ص 324.
4. دروس، ج2، ص13.
5. بحارالانوار، ج 48، ص 1.
6. مرات العقول، ج6، ص36.
7. دلائل الإمامة، الطبري، ص 303.
8. محمد بن صفار، بصائر الدرجات، ج1، ص 440.
9. کلینی، کافی، ج1، ص 385.
10. محمد بن مکی، الدروس الشرعية في فقه الإمامية، ج2، ص 7.
11. کفعمي، المصباح، ص. 510.
12. کافی، ج1، ص 462.
13. روضه الواعظین، ج1، ص168.
14. اعلام الوری، ص 205.
15. الأماليللصدوق، ص130؛ كاملالزيارات، ص 102.
16. در زمینه اقدامات رضاخان برای جلوگیری از عزاداری مقالات و کتاب های فراوانی نوشته شده است و به عنوان نمونه در یکی از این مقالات با عنوان «نقشه های استعمار در مبارزه با عزاداری» اقدامات رضاخان را در چند دوره تبین وتشریح کرده است : 1. محدود کردن روضه های دولتی و ممنوع کردن بعضی اقسام عزاداری 2. تغییر صورت ظاهری عزاداری به مراسم کلیسا 3. خرافه شمردن عزاداری 4. ممنوعیت کامل عزاداری متن مقاله در لینک ذیل قابل دسترس است http://mmn2514. blogfa. com/post-29. aspx
