بسم الله الرحمان الرحیم
سلام
در کتاب مسئله حجاب شهید مطهری به مسائلی برخورد کردم و شبهاتی در ذهنم شکل گرفت .
در کتاب حدیثی ذکر کردند مضمون حديث به طور اختصار اينست : جابر میگويد در خدمت رسول خدا صلی الله عليه و آله به در خانه فاطمه عليها السلام آمديم . رسول خدا سلام كرد و اجازه ورود خواست . فاطمه عليها السلام اجازه داد . پيغمبر اكرم فرمود با كسی كه همراه من است وارد شوم ؟ زهرا عليها السلام گفت پدر جان ! چيزی بر سر ندارم . فرمود با قسمتهای اضافی روپوش خودت سرت را بپوشان . سپس مجددا استعلام كرد كه آيا داخل شويم ؟ پاسخ شنيديم بفرمائيد ! وقتی وارد شديم ، چهره زهرا عليها السلام آنچنان زرد بود كه مانند شكم ملخ مینمود . رسول اكرم صلی الله عليه و آله پرسيد چرا چنين هستی ؟ جواب داد از گرسنگی است[1] .
در جای دیگر درباره آيه 31 سوره نور ایشان می فرماید :( و ليضربن بخمرهن علی جيوبهن ) يعنی میبايد روسری خود را بر روی سينه و گريبان خويش قرار دهند .ابن عباس در تفسير اين جمله گفته است : تغطی شعرها و صدرها و ترائبها و سوالفها " يعنی زن مو و سينه و دور گردن و زير گلوی خود را بپوشاند [2] . اين آيه حدود پوشش را مشخص میكند . دقت فرمائيد خمار = روسری اساسا برای پوشانيدن سر وضع شده است . ذكر كلمه " خمر " در آيه میفهماند كه زن بايد روسری داشته باشد ، و واضح است كه با روسری پوشانيدن ، مربوط به سر است ، و اما اينكه غير از سر آيا قسمت ديگری را هم بايد با روسری پوشانيد يا نه ؟ بستگی به بيان آن دارد . و چون در آيه فقط زدن دو طرف روسری بر گريبان مطرح است ، معلوم میشود كه همين مقدار واجب است .
سوال 1: چرا شهید مطهری از بین این همه حدیث راجع به حجاب آمده اند احادیثی را مطرح می کنند که اگر یک نفر از این خانم هایی مانتویی بخونه میگه همین شالی هم که گرد گردنم انداختم کافیه . درصورتی که در تاريخ نقل شده است كه حضرت فاطمه‌ي زهرا(سلام الله علیها) وقتي ميخواستند به بيرون منزل و نزد پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله و سلم) بروند، از پوششهاي خاصي، مثل جلباب (چادر) و برقع (روپوش صورت) استفاده ميكردند؛[3] علاوه بر اين، يكي از حوادثي كه بيانگر مقدار حجاب حضرت فاطمه‌ي زهرا(سلام الله علیها) در بيرون منزل و در مواجهه با نامحرم است، آمدن ايشان به مسجد براي دفاع از قضيه‌ي فدك است. در داستان غمانگيز غصب فدك آمده است: وقتي ابوبكر و عمر تصميم گرفتند كه حضرت را از فدك محروم نمايند، ايشان با شكل خاصي از حجاب و پوشش، براي دفاع از حق خويش از منزل به مسجد آمدند. راوي داستان، شكل خاص حجاب حضرت را اين گونه توصيف نموده است:
لاثت خمارها علي رأسها و اشتملت بجلبابها و اقبلت في لمة من حفدتها و نساء قومها تطأ ذيولها؛[4] حضرت زهرا (س) هنگام خروج از منزل مقنعه را محكم بر سر بستند و جلباب و چادر را، به گونه‌اي كه تمام بدن آن حضرت را مي‌پوشاند و گوشه‌هاي آن به زمين مي‌رسيد، به تن كردند و به همراه گروهي از نزديكان و زنان قوم خود به سوي مسجد حركت نمودند.
قضيه‌ي فوق گوياي آن است كه پوشش بيرون از منزل حضرت «خمار» و «جلباب» بوده كه قرآن به عنوان حجاب زنان دربيرون منزل و در مواجهه با نامحرم از آن ياد كرده است. درحالی که شهید مطهری این مورد را نگفته است و یا اینکه شهید مطهری درباره ی جلباب گفته اند : در لسان العرب مینويسد : الجلباب ثوب اوسع من الخمار دون الرداء تغطی به المرأه رأسها و صدرها . يعنی جلباب جامهای است از چارقد بزرگتر و از عبا كوچكتر . زن به وسيله آن سر و سينه خود را میپوشاند .اگر از نظر ایشان جلباب کوتاه تر از عبا است چطور طبق حدیثی که درباره نحوه ی پوشش حضرت زهرا (س) در هنگام خروج آوردم ، چطور این جلباب (اقبلت في لمة من حفدتها ) میشود و پا را می پوشاند ؟؟؟
یا در جای دیگر ایشان حدیثی می فرماید : عن زراره عن ابی عبدالله عليه السلام فی قوله تعالی : الا ما ظهر منها [5] قال : الزينة الظاهره الكحل و الخاتم .يعنی از امام صادق سؤال شد كه مقصود از زينت آشكار كه پوشيدنش برای زن واجب نيست چيست ؟ فرمود زينت آشكار عبارت است از سرمه و انگشتر . بعد ایشان در توضیح میگویند : به هر حال اين روايات میفهماند كه برای زن پوشانيدن چهره و دستها تا مچ واجب نيست ، حتی آشكار بودن آرايشهای عادی و معمولی كه در اين قسمتها وجود دارد نظير سرمه و خضاب كه معمولا زن از آنها خالی نيست و پاك كردن آنها يك عمل فوق العاده به شمار میرود نيز مانعی ندارد . اين مطلب را توضيح میدهيم كه ما اين مسأله را از نظر خودمان بيان میكنيم و استنباط خودمان را ذكر مینمائيم ، و اما هر يك از آقايان و خانمها از هر كس كه تقليد میكنند عملا بايد تابع فتوای مرجع تقليد خودشان باشند .
سوال 2 : خب این یعنی چی ؟ مگر نه اینکه اهل بیت هر آنچه خدا بیان کند بیان می کنند و مراجع تقلید هم از کتاب و سنت احکام را خارج می کنن . نظر مرجع تقلید با نظراهل بیت فرق میکنه ؟ این خانم های آرایش کرده (سرمه و خضاب)در معرض دید نامحرم گناه نمیکنن ؟
من یک زن محجبه هستم و به والله وقتی این کتاب رو خوندم شل شدم دیگه به کسی برای حجاب تذکر نمیدم .
[1] . كافی جلد 5 صفحه 528 و وافی مجلد 12 صفحه 124 و وسائل جلد 3 صفحه 27
[2] . مجمع البيان ، ذيل آيه 31 سوره نور.
[3] . صدوق، علل الشرايع، ج 1، ص 163: «فتجلببت بجلبابها و تبرقعت ببرقعها و ارادت النبي(ص) .
[4] . طبرسي، الاحتجاج، ج 1، ص 98.
[5] . بحارالانوار ، ج 101 ، ص 33
با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
پرسشگر محترم شهيد مطهري به عنوان يك فقيه در يك بحث فقهي براي بيان حكم اسلام در باره پوشش و حدود آن به آيات و رواياتي استناد كرده و طبيعي است كه يك متخصص به هنگام بحث آيات و رواياتي كه در نظرش حجت و معتبر هستند و مراد و منظورشان روشن است مي آورد و شايد از نظر يك متخصص ديگر ، نظر او و مستندهايش معتبر نباشند.
بحث هاي فقهي پر از اين اثبات و نفي ها است و در اين اثبات و نفي ها فقه رشد كرده و گسترش يافته و بارور شده است.
شما يا صاحب نظر هستي و نظر ايشان را تاييد مي كني يا رد مي نمايي و يا صاحب نظر نيستي و در اين صورت بايد به مجتهد صاحب نظري كه مرجع شما است، مراجعه كنيد.
شما به عنوان يك خانم مؤمن نبايد با خواندن و ديدن اين بحث ها و روايات و ... ، سست شوي. زيرا صرف نظر از ريزه كاري هاي فقهي در اين بحث ها و اختلاف نظر در قيدها و شرط ها و حدود اين واجب، اصل آن روشن و آشكار است و كاملا معقول و منطقي است.
آيا مانتويي بودن و پوشاندن سر و گردن با شال بدون تبرّج و خودنمايي و فريبايي كافي نيست و حتما بايد چادر و مقنعه باشد؟
ما با چادر ومقنعه مخالف نيستيم و آنها را بهترين حجاب مي دانيم و ...، ولي آيا صحيح است حجاب را فقط در اينها منحصر كنيم و به گونه اي سخن بگوييم كه كساني كه با مانتو و شال گردن و ...، اندام و زيبايي خود را مي پوشانند، با حجاب شمرده نشوند؟
زن لازم است هنگام حضور اجتماعي و مواجهه با نامحرم علاوه بر حفظ نگاه و خودداري از چشم چراني، زيبايي هاي ظاهر و باطن خود را بپوشاند. البته گردي صورت و دست ها تا مچ از اين حكم استثنا شده است.
شهيد مطهري براي اثبات لازم نبودن پوشش گردي صورت به اين روايت استناد مي كند. آيا اين كار درستي نيست؟
حالا اگر شال گردن خانمي عريض باشد به گونه اي كه سر ، مو و گردن او را بپوشاند، كافي نيست و حتما بايد مقنعه به صورتي كه در بازار هست بپوشد؟
آيا اصل بر پوشش است با ابزار پوشش؟ يعني پوشاندن سر و مو و گردن حتما بايد با مقنعه باشد و پوشاندن درست آنها با شال گردن جايز نيست؟
آيا اين كه زمان پيامبر شكل و نوعي از لباس معمول بوده دليل مي شود كه ما غير آن شكل و نوع را جايز ندانيم و حتما بر همان شكل و نوع لباس پوشيدن اصرار كنيم؟
حضرت فاطمه مظهر عصمت الهي و در اوج كمال بود و حجاب و پوشش ايشان بهترين نوع پوشش بوده است و همه حدود واجب و مستحب را رعايت مي كرده و از همه موارد كراهت دوري مي نموده است ولي آيا مي توان انتظار داشت همه افراد مثل ايشان باشند؟ آيا از كساني كه در رعايت پوشش فقط حدود واجب را رعايت مي كنند و مستحبات را رعايت نمي كنند، بايد انتظار داشت مانند ايشان رفتار نمايند؟ بله مطلوب است اما آيا اين انتظار بجا است؟
جلباب نوعي پوشش است كه در قرآن و روايات از آن نام برده شده است و براي بيان و روشن شدن مفهوم آن بايد ابتدا به لغت شناس مراجعه كرد و شهيد مطهري از قول لغت شناس معتبري مانند ابن منظور اين واژه را معنا كرده است همچنان كه نظر ديگر لغت شناسان را هم آورده است. آيا اين ايراد دارد؟
بالاخره مفهوم جلباب اختلافي است و به پيراهن گشاد، ملحفه(چادر) مقنعه بلند و ... تفسير شده است.
پرسشگر محترم شهيد مطهري در اين كتاب ارزشمند در صدد اين است كه بفرمايد آنچه مهم است رعايت پوشش و حفظ عفت و پاكدامني است تا جو جامعه سالم شده و زن و مرد در خارج از منزل مانند دو انسان در كنار هم به كار و تلاش و علم آموزي و كمال يابي بپردازند و اين گونه نباشد كه محيط جامعه با تبرّج و عشوه گري به صحنه هاي كاميابي بدل گردد و همدوشي ها به هم آغوشي منتهي شود.
مهم حفظ سلامت اجتماع با رعايت پوشش و با روحيه عفت و پاكدامني و حفظ نگاه است و نبايد در اين راه بر شكل پوشش حساسيت به خرج داد.
البته دقت بفرماييد كه مانتوهايي كه امروز در جامعه باب شده است. اكثر آنها حجاب و پوشش شرعي و اسلامي نيست.
موفق باشید.
