موسیقی در اسلام

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
در اسلام حكم انواع موسيقي ها به خوبي بيان شده و با تامل مي توان انواع موسيقي هاي حلال و حرام را شناخت. اصولا چنان كه فقها مي فرمايند موسيقي بر سه قسم است:
1- موسيقي مطرب و مناسب مجالس لهو و لعب و گناه.
2- موسيقي غير مطرب.
3- موسيقي مشكوك بين مطرب و غير مطرب. يعني صداهائي كه نمي توان تشخيص داد كه آيا مطرب است و مناسب مجالس گناه يا اين گونه نيست.
گونه اول از موسيقي نزد تمام فقها بر اساس ادله روائي و قرآن كه وجود دارد ، حرام مي باشد، ولي موسيقي نوع دوم يعني موسيقي غير مطرب نزد اكثر فقها حرام نمي باشد. گوش دادن به آن ها اشكال ندارد و در اين قسم تفاوت ندارد كه موسيقي شاد باشد يا محزون با ساز يا بي ساز ؛ موسيقي نوع سوم هم باز به فتواي برخي از فقهاي بزرگوار گوش دادن به آن ها اشكالي ندارد.
به فتواي برخي از مراجع بزرگوار دقت كنيد:
« موسيقى مطرب حرام است و صداهاى مشكوك مانع ندارد و تشخيص با عرف است». (1)
موسيقى به يك تعريف، تركيب صداها است، به نحوى كه خوش آيند باشد، از اين رو اگر مناسب مجالس لهو و لعب باشد حرام است وگرنه اشكالى ندارد.(2)
معناى مطرب اين است كه حالت غير عادى براى اشخاص از نظر وجد و نشاط به وجود آورد، به طورى كه انسان را به وادى فساد و عياشى و خوش‏گذرانى بكشاند و باعث غفلت انسان از خدا شود.(3)
موسيقي مناسب با مجالس لهو و لعب حرام است و گرنه اشكال ندارد. تشخيص آن با عرف مكلف است. (4) موسيقي هاي مشكوك اشكال ندارد. (5)
البته نبايد فراموش كرد كه از دو جهت ديگر هم ممكن است حكم حرمت در گوش دادن موسيقي وجود داشته باشد؛ نكته اول آن كه موسيقي داراي محتواي متني نامناسبي باشد، يعني در متن موسيقي در كنار آهنگ نواخته شده كه به خودي خود مطرب نيست، شعر يا ترانه اي خوانده شود كه داراي مضامين حرام مانند كفر گويي و يا هتك حرمت ديگران و امثال اين موارد باشد كه در اين موارد هم در برخي فروض گوش دادن به آن حرام خواهد بود.
به علاوه گوش دادن مرد به نغمات و موسيقي هاي خوانده شده توسط زن نامحرم هم بر اساس ديدگاه برخي از مراجع حرام مي باشد (6)
بنا بر اين، بر اساس اين تحليل فقهى مى‏توان گفت كه موسيقى به طور مطلق حرام نيست و گوش دادن به بسياري از موسيقي ها حلال مي باشد؛ يعني اگر موسيقى برگرفته از مضامين و اشعار داراى محتواى غير اخلاقي و صداهاي مطرب نباشد، حرمتى ندارد و گوش دادن به آن نيز حرام نيست، بلكه موسيقى كه مناسب با مجالس لهو و لعب و فساد باشد حرام است.
در اين بين تفاوتي هم بين موسيقي به همراه شعر و خوانندگي و موسيقي صرف و به اصطلاح موزيك وجود ندارد و هر كدام از آن ها كه هر يك از اين خصوصيات را كه ذكر شد، داشته باشد، به يكي از احكام گفته شده تعلق پيدا مي كند. يعني اگر مطرب يا داراي مضامين فاسد باشد، حرام و اگر غير مطرب يا مشكوك به طرب باشد، غير حرام است.
اما اينكه چرا موسيقي هائي كه مناسب مجالس گناه است، حرام اعلام شده است؟‌ با توضيحاتي كه در ذكر فتاواي مراجع بزگوار آمد، علت آن روشن شد كه اين نوع از موسيقي ها چون انسان را از ياد و ذكر خدا دور مي كنند و به وادي فساد و گناه و گمراهي و كفر مي كشند، حرام اعلام شده اند تا مسلمانان با دوري از آن ها از مسير هدايت و حقيقت دور نشده و گمراه در وادي ظلمت و تاريكي و انحراف نشوند و معيار در اين حرمت لزوما آرامش بخشي يا تاثيرات جسمي و رواني و مانند آن نيست.
پيامبر(ص) فرمود: «ايّاكم و استماع المعازف و الغنا فأنّها يبنيان النفاق فى القلب كما ينبت الماء البقل؛(7) از شنيدن و گوش دادن به موسيقى و غنا پرهيز كنيد، زيرا آن ها در قلب نفاق مى روياند ، چنان كه آب سبزى را مى روياند».
باز حضرت فرمود: «إنّ الله بعثنى رحمة للعالمين و لا محق المعازف و المزامير و امور الجاهلية؛(8) خداوند مرا مبعوث كرد تا براى عالميان رحمت باشم. آلات و اسباب موسيقى و كارهاى زمان جاهليت را نابود سازم».
باز فرمود: «الغناء رقية الزنا؛ غنا مقدمة زنا و فحشا است».(9)
در هر حال گوش دادن به موسيقي هاي حلال و مشروع - كه غالب موسيقي هاي سنتي و داراي اشعار عرفاني، همچنين آلبوم هاي گوناگون موسيقي بي كلام و آرامش بخش از اين قبيلند - اشكالي ندارد، هرچند روشن است كه از افراط و اعتياد در هر چيزي بايد پرهيز نمود.
پي نوشت ها:
1. امام خمينى، استفتاآت،قم، دفتر انتشارات اسلامي جامعه مدرسين حوزه علميه قم، 1378 هـ.ش، ج 2، ص 14.
2 . آيت الله فاضل لنكرانى، جامع المسائل،نشر مهر، چاپ سوم، 1376 هـ.ش، ج 1، ص 256.
3 . آيت الله فاضل لنكرانى، همان.
4. آيت الله خامنه اي، رساله اجوبه الاستفتاات(ويرايش جديد) ،تهران ، انتشارات پيام عدالت، 1389، س 1128 به بعد.
5. آيت الله خامنه اي، رساله اجوبه الاستفتاات ، س 1140.
6. امام خميني، استفتاءات همان ، ج2، سوال 34 از كسب هاي حرام.
7. محمدى رى شهري، ميزان الحكمه، عنوان 3121.
8. همان.
9. همان، عنوان 3122.
موفق باشید.