با سلام
اینجانب سوالی داشتم
1- اگر فردی روزه مستحبی گرفته باشدو در مهمانی به او غذا تعارف شود و او برای جلو گیری از ریا بگوید (( خورده ام)) گناه است؟
2- اگر برادر بزرگتر از برادر کوچکترش ناراضی باشد (به خاطر رفتار بد برادر کوچک تر و عدم احترام او) در هنگام عصبانیت برادر بزرگتر به برادر کوچکترش اهانت کند ( مثلا بگوید الاغ یا گاو) گناه است؟
لطف کنید در مورد حقوق و تکالیف برادر بزرگتر و کوچک تر توضیح دهید.
پسر بچه ده ساله با برادر بزرگ تر خود که 16 سال دارد چگونه باید رفتار کند؟ آیا حق دارد به برادر بزرگتر خود دستور دهد یا درخواست بسیار ساده او ( مثلا در خواست برادر بزرگتر به برادرکوچکتر مبنی بر آوردن چیزی از جایی) را گوش ندهد؟ آیا وظیفه یک بچه 11 ساله نیست که حد اقل رخت خواب خود را از روی زمین جمع کند؟ یا در حفظ نظافت اتاق خود کوشا باشد؟
رفتار والگو های عمل برادر کوچکتر نسبت به برادر بزرگتر چیست؟
برادر کوچتر به برادر بزرگ تر خود چقدر باید احترام بگذارد؟
برادر بزرگتر باید با برادر کوچکتر خود چگونه رفتار کند؟
بنده از رفتار برادر کوچکم راضی نیستم بنده تا به حال برادر کوچکتری ندیدم که برخودی که برادر کوچکترم با من دارد را با برادر بزرگترش داشته باشد، هر چه به او نوضیح می دهم و با او در این موارد صحبت می کنم اینطور جواب مرا می دهد : (( سر مرا بردی، بگذار تلوزیون بیبنم)) ، (( بگذار بازی (کامپیوتری) ام را کنم)) در طول روز آنقدر مشغول بازی رایانه ای و تلوزیون است که وقت ندارد پند ها و شکایت های مرا بشنود، هیچ گاه نتوانستم با او درست حسابی صحبت کنم تا به نتیجه ای برسم.
والدین من هم حوصله حرف های مرا ندارند، این جاست که عصبانی می شوم و به برادر کوچکم اهانت می کنم، مثلا به او می گویم ((الاغ)) یا (( خر)) یا (( گاو)) آیا گناه است؟ تو ضیح دهید.
این موضوع خیلی روی من تاثیر گذاشته به طوری که همواره عصبی ام ( ولی به پدر و مادر خود بی احترامی نمی کنم) لطفا مرا راهنمایی کنید تا با برادر کوچک خود چگونه رفتار کنم.

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
برادر عزيز! از ديدگاه اسلام برادر و يا خواهر بزرگتر انسان درحكم پدر يا مادر براي خواهران و برادران كوچكتر از خود مي باشند.
حضرت رسول خدا(ص) در اين زمينه مي فرمايند: «حق كبير الاخوة على صغيرهم كحق الوالد على الولد»(1) حق برادر بزرگتر بر برادران و خواهران كوچك تر مانند حـق پدر بر فرزند است، چنانكه حق خواهر بزرگتر بر خواهران و برادران كوچكتر مانند حق مادر بر فرزند مي باشد.
اما گرچه رعايت احترام بزرگتري در روابط بين خواهر و برادر از بزرگترين حقوق است، ولي از شما هم انتظار مي رود كه نسبت به برادر كوچك خود اين امور را رعايت كنيد:
1- فراموش نكنيد كه برادران و خواهران تكيه گاه همديگر هستند. برادران و خواهران عزت و قوت هم ديگر و سبب حفظ آبرو و حيثيت يكديگر مي باشند.
2- نسبت به بديهاي احتمالي او، روحيه گذشت داشته باشيد. هديه به برادر و خواهر بسيار سفارش شده و باعث ايجاد و يا افزايش محبت مي گردد. در صورت پرخاشگري برادرتان، شما صبور باشيد و سعي كنيد با آرامش با او برخورد نماييد.
3- از نشان دادن رفتارهاي حاكميتي و ظلم نسبت به برادر و يا خواهر كوچكترتان خودداري كنيد. فراموش نكنيد كه ارزش برادري و خواهري بسيار بيشتر از اين است كه بخواهيد به خاطر اختلافاتي جزيي آن را نابود كنيد.
4- خواهران و برادران بايد در تاييد و تكريم شخصيت يكديگر بكوشند. خواهر يا برادر به واسطه هم رحم بودن با حقوقي بر شما دارند كه بايد رعايت شود. يكي از اين حقوق ياري رساندن و حمايت يكديگر است. از ديگر وظايف مي توان از ابراز محبت به يكديگر ياد كرد. نصيحت به جا و عاقلانه از ديگر وظايف خواهر و برادريست. نيكي در عمل با هدايت به راه خدا و نهي از راه شيطان نيز از جمله اين وظايف است.
5- با كلام زيبا و لحن خوش با آنها صحبت كنيد و خطاباتي كه شايستۀ يك انسان نيست را در كلام خود نياوريد.
وقتي را به گفتگو با او صرف كنيد حتي اگر براي بازگويي مشكلات باشد.
- حقوق خواهر و برادر از ديدگاه معصومان(ع):
1- «وأما حق أخيك فتعلم أنه يدك التى تبسطها وظهرك الذى تلتجئ إليه وعـزك الذى تعتمد عليه وقـوتك التى تصول بها فلا تتخذه سلاحا على معصية الله ولا عدة للظلم بحـق الله؛ ولا تدع نصرتـه على نفسه و معـونتـه على عـدوه؛ والحـول بينه و بيـن شياطينه وتأدية النصيحة إليه والإقبال عليه فى الله فإن أنقاد لربه و أحسن الإجابة له وإلا فليكن الله آثر عندك و أكرم عليك منه»(2) اما حق خواهر و برادر بر تو آنست كه بداني آنها به منزلۀ دست تو هستند كه با كمك و همكاري آنها مي تواني به خيلي از خواستهايت برسي؛ وبراي تو تكيه گاه مطمئني هستند كه در مشكلات به آنها پناه ببري و عزت و آبروي تو و محل اعتماد تو هستند و قوت و قدرتت مي باشند كه ميتواني به كمك آنها بر خصمت غلبه نمائي.
2- رسول خدا (ص) فرمـود:
«إن الله فى عـون العبـد ماكان العبد فى عـون اخيه»(3) تا هنگامي كه شخص به ياري خواهر و برادر خود مي پردازد؛ خداوند نيز ياور و مددگار او مي باشد.
3- رسول خدا(ص) فرمود : «اذا وجد أحدكم لأخيه نصحا فى نفسه فليذكره له»(4) هرگاه برادر يا خواهر خود را نيازمند نصيحت مي بينيد؛ و مي توانيـد نصيحتش كنيد؛ به او ياد آوري نمائيد. بر برادر و خواهر واجب است كه هر وقت ببيند برادر يا خواهر شان نيازمند نصيحت آنهاست؛ از نصيحت او غفلت نكنند.
- در برخورد با خواهر و برادر به چند نكته بايد توجه داشت:
1. بعد عاطفى: بهترين شيوه براى برخورد با خواهر و برادر توجه كردن به عواطف آنهاست و راه ارتباط عاطفى با آنها اين است كه با آنها همدلى و همدردى داشته باشيد، شرايط آنها را درك كنيد و صميميت و دلسوزى نسبت به آنها ابراز كنيد و مهمتر از همه پذيرش مثبت غير مشروط نسبت به آنها است يعنى صرف اين كه آنها انسان هستند و از طرفى خواهر يا برادر شما هستند آنها را بپذيريد و اين پذيرش را مشروط نكنيد به اين كه اگر اين كار را انجام دادى من تو را مى پذيرم و تو را دوست دارم. بلكه به آنها بگوييد من تو را به خاطر اين كه برادرم يا خواهرم هستى دوست مى دارم، ولى آن رفتار بدى كه تو انجام دادى آن رفتار را دوست ندارم.
2. توجه به سطح شناختى: اگر برادر يا خواهر شما از نظر سنى كوچكتر از شما هستند بايد توجه داشته باشيد كه او از نظر رشد عقلى و شناختى در چه سطحى قرار دارد اگر در دوران كودكى به سر مى برد. يعني سن او كمتر از يازده سال است از استدلال عقلى و انتزاعى با او خوددارى كنيد. زيرا او هنوز قدرت درك مسائل انتزاعى را ندارد بايد. منطق شما با او بيشتر بر اساس عينيات و چيزهاى قابل مشاهده باشد و اگر در دوره نوجوانى است و سن او بين 12 تا 16 سال يا بيشتر است در اين صورت سبك گفتگوى شما با او بايد مستدل، منطقى و حساب شده باشد. زيرا او به خوبى مسائل انتزاعى را مى فهمد- البته به شرط اين كه از رشد شناختى خوبى برخوردار باشد- از اين رو بايد از حرف هاى غير منطقى و استدلالات ضعيف با او اجتناب كنيد در عين حال به او اجازه فكر كردن، نظر دادن و حتى ابراز مخالفت بدهيد چه اين كه مخالفت هاى او در اين سنين كارى درست و متناسب با سطح تحول و رشد شناختى اوست او بايد ابراز وجود كند، بايد به استقلال برسد، در نتيجه گه گاهى موضع گيرى مستقل مى كند بايد او را آزاد گذاشت تا ابراز وجود كند و افكارش را اظهار كند و به هويت خود دست يابد.
- حاصل سخن اينكه:
1- در اين سنين (نوجوانى) بايد با او دوست شويد و در قالب دوستى حرف هاى خودرا به آنها منتقل كنيد. از زورگويى و تحكّم در اين دوره بايد اجتناب كرد، زيرا منجر به درگيرى و نزاع و آسيب هاى جدى مى شود و حتى ممكن است موجب ارتباطات نادرست با دوستان ناباب شود و منجر به اعتياد، بزهكارى و كارهاى خلاف شود لذا دوره نوجوانى بسيار حساس و پرمخاطره است.
2- در تمام دوره هاى سنى ارتباط و برخورد با برادر و خواهران و حتى ديگران بايد براساس احترام متقابل باشد هر چه صميميت، احترام، دلسوزى بيشتر بر روابط شما حا كم باشد بهتر مى توانيد تأثير گذار باشيد و از بروز تنش ها در خانواده بهتر مى توانيد جلوگيرى كنيد و از آسيب هاى خانوادگى مى توانيد پيشگيرى نماييد.
پي نوشت ها:
1. نراقي ملا محمدمهدي، علم اخلاق اسلامى (ترجمه جامع السعادات)، ترجمه سيدجلال الدين مجتبوي، انتشارات حكمت. ج2، ص275.
2. محمد باقر مجلسي، بحار الانوار، مؤسسه الوفاء، بيروت، 1404 ه.ق، ج۷۱، ص۱۵.
3. همان، ج۷۴، ص۳۲۲.
4. نهج‏الفصاحه، مجموعه كلمات حضرت رسول اكرم(ص)، ابوالقاسم پاينده (مترجم و گردآورنده)، نشر جاويدان، 1376 ش. حديث 245.
موفق باشید.