عالم برزخ

پرسش: عالم برزخ
با سلام خدمت شما
1- اولا وقتي ميت را در قبر مي گذاريم روح از بدن جدا مي شود در نتيجه هيچ ربطي به جسم ندارد پس چرا وقتي فردي را در قبر مي گذارند و سنگ قبر را روي او مي گذارند روح او اذيت مي شود ؟ چرا وقتي ديگران مي روند فرياد مي زند نرويد و منو تنها نگذاريد؟مگر روح در عالم برزخ وارد نشده و از جسم جدا پس چگونه فشار قبر را حس مي كند؟

پاسخ: با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
دوست بزرگوار مقصود از فشار قبر اين نيست كه در قبور خاكى - كه مثلا قطعه اي از آرامگاه است - فشارى بر بدن انسان ها وارد مى‏شود. بلكه مقصود از قبر در بسيارى از روايات عالم برزخ است . امام سجاد(ع) مي‌فرمايند: "به خدا قسم، ‌قبر باغي از باغ هاي بهشت و يا گوشه‌اي از گوشه‌هاي دوزخ است. "(1)
امام صادق(ع) مي فرمايند: مقصود از برزخ قبر انسان است از لحظه مرگ تا روز رستاخيز.(2)
بر اين اساس مقصود از«فشار قبر» عذاب روحي خاصى است كه انسان در آن عالم متناسب با رفتار‏هاى خود مى‏بيند. نه فشاري كه بر اثر گذاشتن سنگ قبر و ... ايجاد شود.
با توجه به اينكه عالم برزخ عالمي غير مادي است و زمان و مكان در مورد آن معني ندارد، ورود انسان به عالم برزخ به معني خروج مكاني از عالم دنيا نمي باشد، بلكه صرفا قطع تعلق روح از جسم و عالم ماده مي باشد، كه نتيجه آن عدم ادراك و مشاهده اتفاقات جاري دراين جهان مي باشد كه البته در مواقع خاصي به اذن الهي به جهت همان تعلق، روح افراد بازگشتي محدود به همان عالم قبلي خود و نزد خانواده و اهل خود و حتي نزد قبر خود مي يابد، و حوادث و رفت و آمده ها و ... را ادراك و مشاهده مي نمايد. (3) طبيعي است كه اين حضور و ادراك در همان ساعتهاي اوليه فوت و هنگام دفن نيز وجود دارد و روح انسان ناظر بر حضور افراد نزد قبر او مي باشد، اين تعبير عرفي كه از زبان ميت بيان مي شود مبني بر فرياد و درخواست براي تنها نگذاشتن نيز كنايه از درخواست او از عدم فراموشي او و ياد كردن از او و طلب مغفرت و رحمت نمودن براي او مي باشد، نه دور شدن از كنار قبر او.
پي نوشت ها:
1. علامه مجلسى، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء بيروت، 1404 ه ق، ج 6، ص 159.
2. همان، ص 116.
3. كليني، كافي، دارالكتب الاسلاميه 1365ش، ج3، ص 230.
پرسش: - چه كنيم كه از فشار قبر در امان باشيم؟ آيا روح در عالم برزخ مي تواند خود اشتباهاتش را جبران كند يا بايد به انتظار اعمال نيك ما تاخر خود باشد؟كلا چه كنيم از اضطراب مرگ و عذاب برزخ در زندگي كنوني رها شويم؟

پاسخ: با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
جواب در چند محور بيان مي شود:
الف_ در باره فراز اول سوال بايد گفت: در روايات به برخي عوامل جلوگيري كننده از فشار قبر اشاره شده كه عبارت اند از:
1ـ درست نماز خواندن؛
امام باقر(ع) مي فرمايد: كسي كه ركوعش را تمام و كمال به جا آورد، وحشت قبر او را نمي گيرد.(1)
البته در اين روايت واژه وحشت به كار رفته كه ممكن است گفته شود فشار قبر از آن استفاده نمي شود، ولي مي توان گفت: چون فشار قبر بدون وحشت امكان ندارد، وقتي وحشت برداشته شد، طبعاً فشاري هم نخواهد بود.
2ـ چهار بار به حج رفتن؛
امام صادق(ع) مي فرمايد: كسي كه چهار حج به جا آورد، هيچ گاه او را فشار قبر نمي گيرد.(2)
3ـ زيارت امام حسين(ع)؛
يكي از پاداش هايي كه خداوند به زاير قبر امام حسين(ع) مي دهد، آن است كه از عذاب و فشار قبر او را نجات مي‌دهد.(3)
4ـ مرگ در اوقات خاص؛
امام صادق(ع) فرمود: كسي كه بين زوال شمس روز پنج شنبه تا ظهر روز جمعه بميرد، خداوند او را از فشار قبر محافظت مي كند. (4)
در نقل ديگر حضرت فرمود: كسي كه در روز جمعه بميرد، خدا رهايي از فشار قبر را براي او مقرر مي كند. (5)
5ـ خيرات بازماندگان؛
امام صادق(ع) مي فرمايد: ميت در فشار به سر مي برد اما به خاطر نماز برادرش خداوند قبر او را وسعت مي دهد.(6)
6- قرائت سوره نساء در روزهاي جمعه:
امام علي (ع) فرمود: كسي كه در هر جمعه سوره نساء را بخواند، از فشار قبر در امان خواهد بود.(7)
7- قرائت سوره نون و القلم:
امام صادق (ع) مي فرمايد: كسي كه سوره نون و القلم را در نماز واجب يا مستحب بخواند، خدا او را براي هميشه از فقر در امان مي دارد. هنگامي كه بميرد، او را در پناه خود از فشار قبر مصون مي دارد.
8- قرائت سوره يس
سوره يس خواندن نيز از عواملي است كه ايمني از فشار قبر مي آورد.(8)
اين اعمال نمونه‏هاي اندكي است كه در روايات باعث كم شدن يا نجات يافتن از فشار قبر شمرده شده است. (9)
ب_ روح انسان در برزخ به صورتي كه در دنيا زندگي مي‌كرد، به سر مي‌برد. اگر از نيكان است، از سعادت و نعمت و جوار پاكان و مقربان درگاه خدا برخوردار مي‌شود. اگر از بدان است، در نقمت و عذاب و مصاحبت شياطين مي‌گذارند.(10) اما در آن جا، جاي انجام كارهاي نظير آن چه در دنيا مطرح شده نيست و از اين روست كه قرآن كريم در وصف حال افراد ناصالح فرمود:
«حَتَّى إِذَا جَاء أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ، لَعَلِّي أَعْمَلُ صَالِحًا فِيمَا تَرَكْتُ كَلَّا إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَائِلُهَا وَمِن وَرَائِهِم بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ؛(11)
تا آنگاه كه مرگ يكى از ايشان فرا رسد، مى‏گويد: پروردگارا، مرا بازگردانيد، شايد من در آنچه وا نهاده‏ام، كار نيكى انجام دهم. نه چنين است. اين سخنى است كه او گوينده آن است و پيشاپيش آنان برزخى است تا روزى كه برانگيخته خواهند شد».
از اين آيه بدست مي آيد كه در برزخ جاي انجام عمل صالح نيست از اين رو افرادي كه در دنيا دچار غفلت بوده اند. وقتي از دنيا رفت آرزو مي كنند كه دوباره به دنيا بر گردند و آن اعمال را بجا آورند و اگر جايي براي اين قبيل اعمال در برزخ مي بود آنها چنين آرزوي نمي كردند و يا خداوند مي فرمود در همين جا كه آمده ايد آن اعمال را بجا آوريد و نياز به به باز گشت به دنيا نيست.
اما همچنان كه برخي روايات دلالت مي كند كارهاي خيري كه انسان انجام مي دهد، تا زماني كه مردم از آن سود ببرند، نفع آن در عالم ديگر به انسان مي رسد. در روايات وارد شده كه « اذا مات الانسان انقطع امله الا عن ثلاث: صدقة جارية و علم ينتفع به و ولد صالح يدعوا له؛ (13) هنگامى كه انسان مى‏ميرد اميد او جز از سه چيز قطع مى‏شود: صدقات جاريه (اموالى كه از منافع آن مرتبا بهره گيرى مى‏شود) و علمى كه از آن سود مى‏برند و فرزند صالحى كه براى او دعا مى‏كند.»
ج_ در باره فراز سوم بايد گفت يكي از نافع ترين كار ها در اين مقطع محبت اهلبيت است در اين باره جاي سخن بسيار است از جمله امام صادق(ع) فرمود:
«هر گاه مؤمن را ساعت احتضار برسد، رسول خدا(ص) و امير مومنان فاطمه زهرا، امام حسن و امام حسين و ساير ائمه از فرزندان او (ع) به همراه ميكائيل و اسرافيل و جبرئيل و عزرائيل (ع) بر بالين محتضر مومن حاضر مي شوند و امام علي به رسول خدا مي فرمايد: اين فرد از شيعيان و دوستداران ما است. پيامبر به جبرئيل خبر مي دهد و او به ميكائيل و او به اسرافيل. همگي به ملك الموت اين مطلب را اعلام كرده و مي خواهند كه با او به آساني رفتار كند. ملك الموت مي گويد: به خدايي كه شما برگزيد و گرامي داشت و به محمد(ص) نبوت عطا كرد و رسالت را بخشيد، براي او از پدر مهربان، دلسوزتر خواهم بود و از برادر با شفقت‌تر و آنگاه فرد مومن چشم خود را باز مي كند مي بيند كه آن حضرات بر بالين او حاضر اند بعد از جانب پرور دگار ندا مي رسد كه اي نفس مطمين به محمد و اهل بيت او به سوي پروردگارت بر گرد در حالي كه از ولايت آنها راضي هستي و پاداش مورد پسند تو به تو داده مي شود در جمع بندگان من كه محمد و اهلبيت اوست. داخل در بهشت من شو. (14)بر اساس اين گونه روايات كه در جاي خود به تفصيل بحث شده (15) معلوم مي شو د كه توسل مداوم به اهلبيت(ع) در حل اضطراب هنگامه مرگ و دشواري هاي برزخ نقش ماثر دارد.
پي‌نوشت‌ها:
1. مجلسي، بحارالانوار، نشر دار الاحيا التراث العربي بيروت، 1403 ق، ج6، ص244.
2. همان، ج99، ص20.
3. همان، ج101، ص18.
4. شيخ صدوق، من لايحضره الفقيه، نشر جامعه مدرسين ،قم، بي تاج1، ص83.
5. بحارالانوار، ج6، ص230.
6. صدوق علل الشرايع، نشر دار الاحيا التراث العربي بيروت، ج 1، ص 360.
7. بحارالانوار، ج92،‌ ص273.
8. همان، ص316.
9. محمد شجاعي، معاد يا بازگشت به سوي خدا، نشر شركت سهامي انتشار، تهران، 1362 ش. ج 1، ص 277-282.
10. علامه طباطبايي، شيعه در اسلام، نشر دار الكتب الاسلاميه، تهران 1348ش، ص 101.
11. مؤمنون (23) آيه 99 ـ 100.
12. بحارالانوار، 1404ق، ج6، ص234.
13. علامه طبرسي، مجمع البيان، انتشارات فراهانى، تهران، سال 1360 ش، نوبت اول، ج 1، ص 321.
14. شيخ كليني، كافي، نشر دار الكتب الاسلاميه تهران 1380 ق، ج 3، ص127.
15. ر،ك: صادقي، سيماي اهلبيت در عرفان امام خميني نشر موسسه امام خميني 1387 ش، ص186.
پرسش:
3- اگر حق الناسي به گردن داشته باشيم از شفاعت ائمه محروم هستيم ؟ ما در قيامت به شفاعت ائمه معصومين مي رسيم آيا در بهشت هم هم جوار آنها هستيم يا درجاتي پايين تر داريم و نمي توانيم در كنار آنها براي هميشه باشيم؟ تا بحال نمي دانم چه حق الناس هايي انجام دا

<!--break-->

پاسخ: با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
پاسخ در چند محور بيان مي شود :
الف_ در باره فراز اول پرسش بايد گفت طبق آموزه هاي ديني چنين افرادي نيز از فيض شفاعت بر خوردار اند. لذا سماعه گويد من در خدمت امام كاظم (ع) نشسته بودم و مردم در دل شب گرد كعبه طواف مي كردند فرمود اى سماعه بازگشت اين خلق بسوى ما است و حساب آنها با ما است هر چه گناه ميان خود و خدا دارند (و حق الناس نيست) از خدا خواست جدى كنيم(شفاعت نمايم ) كه از آن بگذرد بخاطر ما و خدا آن را از ما بپذيرد و آنچه ميان مردم و آنها است و حق الناس است از صاحبان حق بخواهيم كه ببخشند و از بدهكاران بگذرند و آن‏ها هم بپذيرند و خدا عز و جل بدان‏ها عوض دهد.(1) از اين روايت بدست مي آيد كه اكسير شفاعت براي همه كاستي ها از جمله درمان درد حق الناس نيز به نوعي موثر است.
در روايتي از امام رضا به نقل از رسول خدا (ص)‌آمده كه:
«إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ وُلِّينَا حِسَابَ شِيعَتِنَا فَمَنْ كَانَتْ مَظْلِمَتُهُ فِيمَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَكَمْنَا فِيهَا فَأَجَابَنَا وَ مَنْ كَانَتْ مَظْلِمَتُهُ فِيمَا بَيْنَهُ وَ بَيْنَ النَّاسِ اسْتَوْهَبْنَاهَا فَوُهِبَتْ لَنَا وَ مَنْ كَانَتْ مَظْلِمَتُهُ بَيْنَهُ وَ بَيْنَنَا كُنَّا أَحَقَّ مِمَّنْ عَفَى وَ صَفَحَ»(2)
«چون روز قيامت شود حسابرسى شيعيان ما بما واگذار مى‏شود، پس هر كس مظلمه و بدهى و گناهش ميان او و خداوند است ما داورى كرده و هر چه حكم كنيم خداوند امضاء مى‏فرمايد، و هر كس مظلمه‏اش ميان او و مردم است، ما از مردم تقاضا مي كنيم او را ببخشند، و آنان مى‏بخشند، و هر كس مظلمه‏اش ميان او و ما اهل بيت است ما سزاوارتر از همه كس به بخشش و عفو و گذشت مى‏باشيم . »
ب_ در باره فراز دوم پرسش بايد گفت شفاعت براي آمرزش گناه است. ولي همجواري با معصومان در بهشت شرايط خاص خود را را دارد. چون همه كس كه لياقت همجواري با آنها را ندارد. ولي طبق برخي روايات برخي اعمال زمينه همجواري انسان را با آنها فراهم مي سازد از جمله امام صادق (ع) نيز در روايتي مي‌فرمايند: كسي كه سوره احزاب را زياد تلاوت كند روز قيامت در جوار پيامبر و خاندان او (عليهم‌السلام) قرار مي‌گيرد. (3)
در باره فراز پاياني پرسش بايد گفت در صورت نامشخص بودن حق الناس بر عهده شما آن چه را مي دانيد بايد از طريق رد مظالم اداء نمايد، يعني براي پاك شدن ذمه تان از حق الناس هاي احتمالي مي توانيد با مراجعه به مراجع يا نمايندگان آن ها وجوهي را به عنوان رد مظالم بدهيد تا صرف در اموري خاص شده ثواب آن در قيامت در مسير جلب رضايت صاحبان حق به كار شما بيايد.
پي نوشت ها:
1. كليني، روضه كافى، نشر دار الكتب الاسلاميه تهران، ج‏1، ص 309 ، ترجمه كمره‏اى،
2. موسوى سبزوارى سيد عبد الاعلى، مواهب الرحمان في تفسير القرآن، بيروت، موسسه اهل بيت( ع)، 1409ق، ج‏4، ص 239.
3. بحراني، البرهان، نشر دار الاحيا التراث العربي بيروت، ج 2، ص 123.

موفق و موید باشید