دختر و پسر قبل از ازدواج باید فرصت کافی برای شناخت یکدیگر داشته باشند. یکی از دلایل رشد طلاق در جامعه، همین نبود شناخت طرفینی است که جامعه و خانواده فرصت کافی برای شناخت به آنها را نمی‌دهند و تنها یک نگاه و چند جلسه گفتگو، آن هم تحت نظارت خانواده‌ها را مجاز می‌شمارند. من چگونه می‌توانم شریک زندگی‌ام را با این محدودیت‌ها پیدا کنم؟
از میان همه تصمیم‌هایی که در زندگی خود می‌گیریم، شاید «انتخاب همسر» از همه مهم‌تر باشد؛ چرا که یک انتخاب درست، ضامن سلامت و سعادت زندگی ما است و پیامدهای یک انتخاب اشتباه و نارضایتی از زندگی زناشویی، نه تنها زندگی شخصی فرد را نابود می‌کند، بلکه براي ساير اعضاي خانواده مانند فرزندان نیز آسيب زا مي باشد. امروزه کارشناسان با اشاره به اهمیت و ضرورت حفظ سنت‌ها در نظام خانواده و به ویژه در مرحله تشکیل زندگی مشترک جوانان، بر لزوم آشنایی درست و شناخت صحیح دختر و پسر از یکدیگر پیش از ازدواج و در چارچوب قوانین خانوادگی و اجتماعی، تأکید می‌کنند.
این صحیح است که شناخت افراد در قبل از ازدواج، بهترین روش برای کاهش طلاق است؛ زیرا متخصصان روانشناسی، شناخت افراد قبل از ازدواج را بهترین روش در راستای کاهش طلاق در جامعه عنوان کرده‌اند.
أمّا اين روش آشنايي است كه از اهميت خاصي برخوردار است. از اين رو نكاتي در اين خصوص تقديم مي گردد:
1) گفت و گوی دختر و پسر قبل از ازدواج
از مهم‌ترین و مؤثرترین راه‌های شناخت یكدیگر در ازدواج، صحبت و گفت و گوی رو در روی دختر و پسر است. لازم و ضروری است كه دختر و پسر، "مذاكره مستقیم" داشته باشند و در فضایی آرام و بدون خوف و فشار از طرف والدین و دیگران، مسائل و نظرات خود را بررسی كنند. این گفت و گو باید خونسردانه و با آمادگی قبلی باشد. بین تصمیم به گفت و گو و انجام آن، باید فاصله باشد تا طرفین بتوانند خود را آماده كنند و آنچه را می‌خواهند مطرح كنند، یادداشت نمایند.
این مذاكرات بهتر است در چند جلسه و با فاصله زمانی بین جلسات باشد. به طور كلی، نبايد در اين موضوع شتاب‌زده عمل نمود. یكی از فایده‌های مهم این گفت و گوها این است كه از سخنان شخص و صحبت با او، می‌توان تا حدّ زیادی به نکات درونی‌اش پی برد و از احوال و صفاتش آگاه شد. "انسان هر چه را در دل و درونش پنهان كند، از لغزش‌های زبان و حالت‌های چهره‌اش آشكار می‌شود." این مطلب، یكی از اصول روان شناسی است اي گفت و گو مي تواند دریچه خوبی برای راه یافتن به درون و ضمیر اشخاص براي شناخت خصلت‌ها و خصوصيات رفتاري و كرداري وي باشد.
2) تفاوت ازدواج امروزی با رسومات گذشته
در گذشته، ازدواج‌های سنتی بر اساس صلاحدید بزرگان فامیل و با رسم و رسوم خاص خود انجام می‌گرفت؛ ولی امروزه با بالا رفتن سطح تحصیلات جوانان و رشد فکری و فرهنگی آنها، شاهد تغییراتی در این زمینه هستیم.
اگر چه شروع یک زندگی مشترک برای جلوگیری از هر گونه مشکلاتی، باید همچون گذشته از طریق خواستگاری باشد، ولی لازم است که جوانان پس از این مرحله و برای آشنایی بیشتر با هم، طی چند جلسه گفت و گو، از نظرها، عقاید و دیدگاه‌های هم با خبر شوند. البته با توجه به آسيب هايي كه غالبا در سايه اين گفت و گوها به وجود آمده است ضرورت اشراف خانواده ها بر اين ارتباط قابل انكار نمي باشد؛ زیرا نشست و برخاست، گفت و گو و تأمل در رفتار و کردار یکدیگر زیر نظر والدین، جوانان را قادر می‌سازد که پیش از آن که پای احساس و عاطفه به میان بیاید، با مشورت به يك تصميم عاقلانه دست يابند.
روان شناسان ديني معتقدند كه انسان‌ها زندگی و نیازهای خود را باید با توجه به قوانین عصر خود به صورت صحیح مدیریت کنند. از اين رو روش‌هایی برای شناخت خواستگار را توصيه نموده اند كه برخي از آنها عبارتند از:
1. جوان‌ها باید پیش از ازدواج در محیطی امن و سالم و در حضور بزرگ‌ترها (برای جلوگیری از مشکلات احتمالی)، چندین جلسه به گفت و گو بنشینند و به خوبی با ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری یکدیگر آشنا شوند و بدون پیمودن این مرحله، تصمیم به ازدواج نگیرند.
2. آگاهی از اصالت و شرافت خانوادگی، یعنی سابقه اخلاق، دینداری و حُسن شهرت خانواده، نخستین قدم برای ازدواج است که از اهمیت بالایی برخوردار است. چه اينكه با وجود وابستگان ناهمگون و فاقد شرايط مناسب اعتقادي و فرهنگي چه بسا تشكيل يك خانواده آرام و مطمئن امري دور از دسترس دانسته مي شود.
3. شناخت نسبت به دوستان وي چراكه هر شخص معمولا با افراد و گروه هايي همنشين و همسخن مي شود كه علايق و تمايلاتي بينشان وجود داشته و يا در صدد كسب شرايط و ويژگي هاي آنها باشد
3. گفت و گو با خود فرد مورد نظر هم بسیار مهم است؛ زیرا باعث می‌شود افراد به زوایای پنهان شخصیتی و علایق و سلایق همدیگر پی ببرند. در این دیدارها و گفت و گوهایی که باید بنا به صلاحدید و اجازه بزرگ‌ترهای دختر و پسر پیش از ازدواج انجام بگیرد، طرفین می‌توانند به دیدگاه کلی یکدیگر از زندگی و اصلی‌ترین انتظارات خود واقف شوند.
4. البته باید توجه داشت که همه خوبی‌ها هیچ گاه در یک فرد جمع نمی‌شود و باید افراد را در مجموع مورد ارزیابی قرار داد. البته همه خوبي‌ها و بدي‌ها در يك مرتبه نيستند از اين رو مي توانيد براي خود اولويت هايي را ترسيم نموده و براي هركدام امتيازي قرار دهيد. مثلا ممكن است نقطه منفي يك شخص بي نظمي وديگري اعتياد و لاابالي گري باشد. در اين صورت قطعا شما به هر دو يك امتياز نخواهيد داد. باید سعی کنید نکات مثبت و منفی فرد مورد نظر را به‌خوبی طبقه‌بندی کنید تا در مرحله تصمیم‌گیری، به‌روشنی بتوانید پیش بروید.
5. لازم است در جریان «انتخاب همسر»، در تمام مراحل بررسی، تحقیق و شناسایی، از کمک، راهنمایی و مشورت پدر و مادر و برخی از اقوام با تجربه و فهیم خود بهره‌مند شوید تا در سایه علاقه، عشق، منطق و عقل بتوانید به‌درستی تصمیم بگیرید. برخي از اوقات موضوعات كم اهميت بيش از اندازه براي ما مهم شده و برخي از موضوعات مهم براي ما كم اهميت جلوه مي دهند كه اين امر با مشاوره با افراد با تجربه، دلسوز و مورد اعتماد قابل اصلاح و راست آزمايي مي باشد.
6. دختر و پسر در این گفت و گو خواسته‌های مادی و معنوی خود را به هم می‌گویند و در حقیقت، یکدیگر را برای ادامه مسیر زندگی مشترک محک می‌زنند. شاید همه این مطالب را در جلسه خواستگاری نتوان مطرح کرد، هیچ اشکالی ندارد. می‌توانید تعداد جلسات خواستگاری را اضافه نمایید؛ مشروط به این که حسن نیت داشته باشید.
7. تردیدی نیست که توافق اخلاقی زن و شوهر، رکن اساسی سعادت و سلامت زندگی مشترک آنها است و پسرها و دخترهایی که یکدیگر را برای ازدواج انتخاب کرده‌اند، با مذاکره و گفت و گوی حضوری در حیطه اختیارات شرع و عرف جامعه، می‌توانند با خصوصیات اخلاقی و روحیه هم تا حدی آشنا شوند.
8. دختر و پسر در جریان مطالعه و شناخت یکدیگر پیش از ازدواج، باید از پیشینه خانوادگی و اجتماعی طرف مقابل، رفتارها و عملکرد فردی و اجتماعی کنونی وی، درجه سازگاری او با شرایط مختلف زندگی و میزان برخورداری وی از مهارت‌های ارتباطی به‌خوبی آگاه شوند. روابط خوب و صحیح بین‌فردی به‌ویژه همسران، امری خلق الساعه نیست؛ بلکه به عواملی از جمله شناخت و آشنایی با ویژگی‌های یکدیگر و تلاش برای برآورده کردن نیازها و خواسته‌های منطقی طرف مقابل بستگی دارد. دختر و پسر جوانی که در آستانه ازدواج و تشکیل زندگی مشترک قرار دارند، با حفظ تعادل در تمامی جنبه‌های زندگی خود، باید افق نگاهشان را به کمی دورتر از اکنون نیز معطوف کنند و با افزایش شناخت از یکدیگر، مطمئن شوند که فرد مورد علاقه‌شان، همان شریک و همراه همیشگی زندگیشان است.
نکات پایانی
هر ازدواجی علی‌رغم تمامی دقت‌هایی که برای آن به عمل آید و با رعایت کلیه ملاک‌ها و معیارهای گفته شده، باز هم حدود بیست درصد ریسک دارد. و این ریسک، به جهت جنبه‌های ناشناخته آن است یا پیش بینی‌هایی که به وقوع پیوسته است یا خلاف تصور بوده است و یا به جهت مسائلی بوده که قبل از ازدواج سؤال و مطرح نشده‌اند و یا اگر پرسیده شده‌اند، جواب روشني برای آنها دریافت نکرده‌اند. بنابراین، رعایت کردن معیارهای ازدواج، تضمین صد در صد برای ازدواج موفق را به همراه ندارد؛ از اين رو برخي از اختلافات غير مهم نبايد ما را در انتخاب همسر و شريك آينده مردد كند چراكه هيچ دو انساني به طور كامل با هم شبيه نيستند حتي دو خواهر و برادر.
طبق آموزههاى اسلامى، دختر و پسر، اگر تصمیم جدى بر ازدواج دارند، مىتوانند قبل از عقد نسبت به وضعیت ظاهرى یكدیگر آگاهى پیدا كنند و حتى طى چند جلسه گفت و گو، از خصوصیات اخلاقى و انتظارات زندگى آینده، شناخت داشته باشند. آنچه نیاز به بررسى دارد، چگونگى این آگاهى و میزان دقّت آن است. به گواهى آمار، درصد قابل توجهى از طلاقها و مشاجرات، ناشى از شناختها و اطلاعات غلط و یا سطحى و گذرا است. این واقعیت تلخ، نشانگر آن است - به رغم قبول ضرورت شناختِ از یكدیگر - در مسیر تحصیل این آگاهى، دچار خطا شده‌اند. از این رو، همان گونه كه شناخت دو طرف از یكدیگر بایسته است، رعایت راه و رسم رسیدن به این شناخت و شرایط دسترسى به آن نیز ضرورت دارد و زیر پا گذاشتن آنها، به این چنین پیامدهاى تلخى، ختم خواهد شد و چه بسا گفت و گوي خارج از قواعد عقلي و مذهبي نه تنها موجب شناخت بيشتر نشده بلكه شناختي غلط و غير واقعي را ايجاد كرده و نه تنها كمكي به تشكيل يك زندگي سالم نمي كند بلكه شخص را در گرداب مشكلات، تعارض ها، دوگانگي ها و دروغها گرفتار خواهد كرد. چه اينكه بسياري از افراد يا از روي انگيزه هاي ناصحيح يا از روي دلسوزي و احساسات متعهد به اموري شده و تصويري از خود ارائه مي دهند كه نه تنها داراي آن نيستند بلكه قادر به تحصيل آن نيزنخواهند بود.
سخن آخر این که پشتوانه تمامی مسائل گفته‌شده، توکل به خدای متعال و قادر مطلق است. چه اينكه او عالم، قادر و مهربان بوده و با استعانت از اوست كه مي توانيم بر مشكلات و بحران هاي زندگي فردي، خانوادگي و اجتماعي خود فائق آييم.
منابعي جهت مطالعه بيشتر معرفي مي شود:
1. انتخاب همسر؛ آیت الله ابراهیم امینی، تهران، ناشر: انجمن اولیا و مربیان.
2. جوانان و انتخاب همسر، علی اکبر مظاهری، ناشر: پارسایان.
3. همسرگزینی در بیست گام، پدیدآورنده: محمود یزدانی.
4. مبانی انتخاب همسر و چگونگی شناخت خواستگار، نویسنده: مسلم رادمنش.
5. آنچه یک پسر و دختر درباره انتخاب همسر باید بدانند، امیر ملک محمودی الیگودرزی، ناشر: میراث ماندگار.
6. جوانان و روابط، ابوالقاسم مقیمی حاجی، ناشر: مرکز مطالعات پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه قم.
7. مشاوره قبل از ازدواج، پدیدآورنده: سیدمهدی حسینی، ناشر: آوای نور.
