سن ازدواج

با سلام و آرزوي قبولي طاعات و عبادات شما در اين ماه عزيز و سپاس از ارتباط تان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی
ابتدا درباره اصل سن ازدواج از ديدگاه قرآن و روايات لازم است بگوييم كه چنانكه آقاي محمد صادق شجاعي در ضمن مقاله «تحليل روان شناختي افزايش سن ازدواج و نقش آن در انحرافات اخلاقي جوانان» آورده، در قرآن كريم گرچه «سن» خاص و معيني براي ازدواج بيان نشده، ولي از واژگاني همچون «بلوغ»، «بلوغ حلم»، «بلوغ نكاح» و «بلوغ اشدّ» مي توان به نحوي سن بلوغ و ازدواج را به دست آورد. شايد رساترين آيه در تعيين سن ازدواج، اين آيه شريفه باشد: « وَ ابْتَلُوا الْيَتامى‏ حَتَّى إِذا بَلَغُوا النِّكاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْداً فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوالَهُم»(1) «يتيمان را آزمايش كنيد تا هنگامي كه بالغ شده و به نكاح (همسرگزيني) تمايل پيدا كنند. اگر آنان را به درك مصالح زندگاني خود آگاه يافتيد، اموالشان را به آنان بدهيد.»
«بلوغ نكاح» در زماني است كه قدرت بر ازدواج پيدا كنند. و به سنّي برسند كه استعداد و آمادگي ازدواج حاصل شود. نوجوان در اين حالت ميل پيدا مي كند همسر و سرپرست خانواده باشد.
از موارد ياد شده استفاده مي شود كه معيار سن ازدواج از نظر قرآن، احساس نياز به ازدواج، توانايي همخوابگي، قدرت توليد نسل و رسيدن به حدّ رشد، يعني توانايي بر تشخيص مصلحت خويش، است.
در روايات بدون آنكه به سن خاصي اشاره شود، ترغيب به ازدواج در آغاز جواني شده است.(2)
در مجموع، از روايات استفاده مي شود كه سن پايه براي ازدواج بعد از بلوغ است و اگر شخص احساس نياز كند، به گونه اي كه ترك آن موجب گناه شود، ازدواج در اين سن واجب مي گردد.
بر اساس شواهد تاريخي، ازدواج امامان(ع) در سنين پيش از 20 سالگي بوده است. (3) اين بزرگواران در مورد فرزندانشان نيز همين شيوه را داشتند و نوعاً قبل از 20 سالگي زمينه ازدواج آنان را فراهم مي نمودند. از آن رو كه عمل و سيره معصومان(ع) براي ما الگو و حجت است، در تعيين سن ازدواج نيز مي توانيم سيره آن بزرگواران را به عنوان يك هنجار ديني در نظر بگيريم.(4)
با توجه توضيحات مذكور و با توجه به اختلافي كه دختر و پسر از نظر رسيدن به سن بلوغ و رشد دارند مي توان به اهميت اختلاف سني بين دختر و پسر از نظر آيات و روايات پي برد.
پي نوشت ها:
1. نساء(4) آيه 6.
2. شيخ حر عاملي، وسائل الشيعه، مؤسسه آل البيت، سال 1409 هـ.ق، ، ج‏20، ص 61.
3. امام سجاد(ع) در سال 38 هـ.ق متولد شد. ماجراى كربلا در آغاز سال 61 رخ داد. در عين حال، مورّخان نوشته اند كه امام باقر(ع) در سال 57 هجرى متولد شد و در كربلا چهارساله بود. از اين مطلب مى فهميم كه امام سجاد(ع) در حدود 18 سالگى ازدواج كرده است.
امام كاظم(ع) در سال 128 هـ.ق متولد شد و امام رضا (ع) در سال 148 ديده به جهان گشود; نتيجه مى گيريم كه امام كاظم (ع) قبل از 20 سالگى ازدواج كرده است.
امام جواد (ع) در سال 159 هجرى متولد شد و امام هادى (ع) در سال 212 ديده به جهان گشود، نتيجه اينكه امام جواد(ع) در موقع ازدواج كمتر از 17 سال داشته است.
امام هادى(ع) در 212 هـ.ق به دنيا آمد. فرزندش امام حسن عسكرى(ع) در سال 232 ديده به جهان گشود، بنابراين امام هادى(ع) بايد قبل از 20 سالگى ازدواج كرده باشد.
4. ر.ك: شجاعي، محمدصادق، مقاله « تحليل روان شناختي افزايش سن ازدواج و نقش آن در انحرافات اخلاقي جوانان » منتشر شده در فصلنامه معرفت، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره)، شماره 97، دي ماه 1384، از ص 46 تا ص 53.