صدق وعده حضرت موسی(ع)

با سلام و سپاس از ارتباطتان با مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی

خدای متعال فرمود:
"وَ واعَدْنا مُوسى‏ ثَلاثينَ لَيْلَةً وَ أَتْمَمْنا ها بِعَشْرٍ فَتَمَّ ميقاتُ رَبِّهِ أَرْبَعينَ لَيْلَةً ..."(1) سوره اعراف، آیه 142
و ما با موسى، سى شب وعده گذاشتيم، سپس آن را با ده شب (ديگر) تكميل نموديم به اين ترتيب،ميعاد پروردگارش (با او)، چهل شب تمام شد.
در تفاسیر به چرایی افزوده شدن ده روز دیگر به میقات حضرت موسی پاسخ داده شده است که به نقل دو تفسیر بسنده می کنیم ولی قبل از بیان علت این مسئله باید بگوییم که از همان ابتدا مطابق با آیه شریفه 51 سوره بقره "وَ إِذْ واعَدْنا مُوسى‏ أَرْبَعينَ لَيْلَةً ... "و (به ياد آوريد) هنگامى را كه با موسى چهل شب وعده گذارديم (و او، براى گرفتن فرمان هاى الهى، به ميعادگاه آمد). این وعده چهل شب بوده است.
یکی از تفاسیر به این موضوع اشاره کرده و این آیه را در اصل تکمیل کننده آن آیه دانسته است:
خداى متعال در اين آيه مواعده‏اى را كه با موسى بسته بود ذكر و اصل آن را سى شب گرفته و با ده شب ديگر آن را تكميل نموده، آن گاه فرموده كه جمعا مواعده با وى چهل شب بوده است.
در حقيقت اين آيه، آيه سوره بقره را تفسير مى‏كند كه مى‏فرمود:" وَ إِذْ واعَدْنا مُوسى‏ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً" و توضيح مى‏دهد كه آن عدد، مجموع دو مواعده اصلى و تكميلى است.
كوتاه سخن اينكه برگشت معناى آيه به اين است كه خداى متعال حضرت موسى(ع) را براى مدت سى شب به درگاه خود و براى گفتگوى با وى نزديك ساخته و ده شب ديگر براى اتمام آن گفتگوها بر آن مدت افزوده و در نتيجه ميقات پروردگارش چهل شب تمام شده است.(2)
و اما توجیه بعضی دیگر از مفسرین در مورد حکمت اضافه شدن ده روز چنین است:
نوشته اند: دو دعوت بود، ابتدا سى شب پس از آن ده شب اضافه شد كه فرمود "وَ أَتْمَمْناها بِعَشْرٍ" كه اين اضافه يا براى نزول الواح تورات بوده يا براى امتحان بنى اسرائيل كه در اين مدت ده شب دستگاه گوساله‏ پرستى و سامرى اتفاق افتاد چنانچه بيايد.(3)
در یکی دیگر از تفاسیر محل بحث با این سوال آغاز می شود كه چرا وعده چهل روز يك جا بيان نشده، بلكه نخست مى‏فرمايد سى روز، سپس ده روز به عنوان متمم بر آن مى‏افزايد در حالى كه در آيه 51 سوره بقره اين چهل روز به صورت واحد، ذكر شده است؟
مفسران درباره اين تفكيك، تفسيرهاى گوناگونى ذكر كرده‏اند، ولى آنچه بيشتر به نظر مى‏رسد و با روايات اهل بيت(ع) نيز سازگار است اين است كه گرچه در متن واقع، بنا بر چهل روز بوده، اما خداوند براى آزمودن بنى اسرائيل نخست موسى(ع) را براى يك مواعده سى روزه دعوت نمود، سپس آن را تمديد كرد، تا منافقان بنى اسرائيل صفوف خود را مشخص سازند.
از امام باقر(ع) چنين نقل شده كه فرمود: هنگامى كه موسى(ع) به وعده‏گاه الهى رفت با قوم خويش قرار گذاشته بود غيبت او سى روز بيشتر طول نكشد، اما هنگامى كه خداوند ده روز بر آن افزود، بنى اسرائيل گفتند: موسى(ع) تخلف كرده است، و به دنبال آن دست به كارهايى كه مى‏دانيم زدند (و گوساله‏ پرستى كردند) (4) تفسير نمونه، ج‏6، ص 341
پی نوشت ها:
1. سوره اعراف، آیه 142.
2. طباطبایی سید محمد حسین،تفسیر المیزان، ترجمه موسوی همدانی محمد باقر،قم،انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،سال 1374 ه ش، چاپ پنجم، ج‏8، ص 303.
3. طیب سید عبد الحسین،أطيب البيان في تفسير القرآن، تهران، انتشارات اسلام، سال 1378 ه ش، چاپ دوم، ج‏5، ص 448.
4. مکارم شیرازی ناصر، تفسير نمونه، تهران، انتشارات دار الکتب الاسلامیه،سال 1374 ه ش، چاپ اول، ج‏6، ص 341.