نقش نمازدرزندگی انسان بنابرآیات45سوره عنکبوت،14سوره طه و28سوره رعدچیست؟
چه نمازی موردقبول خداوندقرارمی گیرد؟
ترک نمازچه آثارونتایجی برای مادلرد؟
درهنگام خواندن نماز،برخی اوقات تعدادرکت های نماز رافراموش می کنیم ونمی دانیم که چندرکعت نمازخوانده ایم.دراین موقع چه بایدبکنیم؟
پرسش: پرسش هایی پیرامون نماز
شرح : نقش نمازدرزندگی انسان بنابرآیات45سوره عنکبوت،14سوره طه و28سوره رعدچیست؟ چه نمازی موردقبول خداوندقرارمی گیرد؟ ترک نمازچه آثارونتایجی برای مادلرد؟
پاسخ :
پرسشگر گرامی! در مورد آیات ذکر شده می توانید به کتب تفاسیر از جمله :تفسیر نمونه" مراجعه نمایید.
اما به برخی از آثار نماز اشاره می شود :
1. قرب معنوی
یکی از آثار بسیار مهم نماز قرب به خداوند است. این اثر روح عبادت و نماز را تشکیل میدهد. در یکی از آیات قرآن هدف آفرینش انسان عبادت بیان شده (1) که حکایتگر بعد معنوی نماز و اهمیت آن است، امام علی (ع) فرمود: الصلوة قربان لکل تقی؛ (2) نماز وسیله تقرب هر پرهیز کاری به خداوند است. در برخی از روایات از نماز به عنوان معراج مؤمن یاد شده که اشاره به آثار معنوی آن میباشد.
2. یاد خدا و آرامش روانی
در قرآن آمده است: "اقم الصلوة لذکری ؛ (3) نماز را بر پا دار تا به یاد من باشی".
یکی از نویسندگان در تفسیر این آیه مینویسد: "روح و اساس و هدف و پایه و مقدمه و نتیجه و بالاخره فلسفه نماز یاد خدا است. "ذکر اللَّه" است که در آیه فوق به عنوان برترین نتیجه بیان شده است".(4) ذکر و یاد خداوند نقش تعیین کننده در آرامش روانی دارد. نماز به عنوان ذکر خدا به انسانهای نماز گذار آرامش میدهد: "ألا بذکر اللَّه تطمئن القلوب ؛ (5) آگاه باشید یاد خدا مایه اطمینان است".
3. عامل باز دارنده از گناه
یکی از آثار مهم نماز جلوگیری از گناه است: "إنّ الصلوة تنهی عن الفحشا و المنکر". (6) طبیعت نماز از آن جا که انسان را به یاد خدا و نیرومندترین عامل بازدارنده یعنی اعتقاد به مبدأ و معاد میاندازد، دارای اثر بازدارندگی از فحشا و منکر است. انسان که به نماز میایستد و تکبیر میگوید، خدا را از همه چیز بالاتر میشمرد... بدون شک در قلب و روح چنین انسانی، جنبشی به سوی حق و حرکت به سوی پاکی و جهشی به سوی تقوا پیدا میشود...". (7)
4. گناه زدایی
یکی از آثار بسیار مهم نماز گناه زدایی است. نماز وسیله شستشو از گناهان و مغفرت و آمرزش الهی است. (8) پیامبر (ص) از یاران خود سؤال کرد: اگر بر در خانه یکی از شما نهری از آب صاف و پاکیزه باشد و در هر روز پنج بار خود را در آن شستشو دهید، آیا چیزی از آلودگی و کثافت در بدن او میماند؟ در پاسخ عرض کردند، نه. حضرت فرمود: نماز درست همانند این آب جاری است. هر زمان که انسان نماز میخواند، گناهانی که در میان دو نماز انجام شده است، از بین میرود. (9)
5. غفلت زدایی
بزرگترین مصیبت برای رهروان راه حق آن است که هدف آفرینش خود را فراموش کند. غرق در زندگی مادی و لذائذ زودگذر گردند، اما نماز به حکم این که در فواصل مختلف در هر شبانه روز پنج بار انجام میشود، مرتباً به انسان اخطار میکند و هشدار میدهد و هدف آفرینش او را خاطر نشان میسازد... و این نعمت بزرگی است که انسان وسیلهای در اختیار داشته باشد که در هر شبانه روز چند مرتبه به او بیدار باش گوید. (10)
6. تکبر زدایی
یکی از عوامل مهم تکبر زدایی نماز است، زیرا انسان در هر شبانه روز هفده رکعت و در هر رکعت دو بار پیشانی بر خاک در برابر خدا میگذارد . خود را ذره کوچکی در برابر عظمت او میبیند، از این رو پردههای غرور و خودخواهی را کنار میزند. از این رو علی (ع) بعد از بیان فلسفه عبادت، یکی از آثار نماز را تکبر زدایی بیان نمود: "خداوند ایمان را برای پاکسازی انسان ها از شرک واجب کرده است و نماز را برای پاکسازی از کبر". (11)
7. عامل پرورش فضائل اخلاقی
نماز روح اخلاص و خداباوری را در انسان افزایش میدهد . نتیجه آن پرورش فضایل اخلاقی است. انسان با نماز خواندن خود را از جهان محدود ماده و چهار دیوار طبیعت بیرون میبرد. به ملکوت آسمانها دعوت میکند. با فرشتگان همصدا میشود. خدا را در همه حال حاضر و ناظر میداند.
8. همگرایی
علاوه بر آثار مذکور که معمولاً آثار خودی نماز محسوب میشوند، یکی از آثار مهم اجتماعی و سیاسی نماز، همگرایی است. برگزاری نماز جمعه و جماعت، وحدت مسلمانان را به نمایش میگذارد، زیرا مسلمانان با صفوف فشرده در کنار هم قرار گرفته و با اوضاع سیاسی و اجتماعی جهان آگاهی پیدا میکنند. خطیب جمعه با بیان احکام و طرح مسایل سیاسی و اجتماعی به نمازگزاران رشد سیاسی میدهد . شاید به خاطر آثار مهم نماز جمعه و جماعت است که در آموزههای دینی به این دو فریضه اهمیت خاصی داده شده است. (12)
پیامبر اسلام (ص) فرمود:
"خداوند نماز جمعه را بر شما واجب کرده است. هر کس آن را در حیات من یا بعد از وفات من از روی سبک شمردن یا انکار ترک کند، خداوند او را پریشان میکند . به کار او برکت نمیدهد.
بدانید نماز او قبول نمیشود، بدانید زکات او قبول نمیشود، بدانید حج او قبول نمیشود ...، تا از این کار توبه کند ..." . (13)
9. نفی طاغوت و ایستادگی در مقابل ستم
انسانی که فقط خداوند را عبادت نماید، در مقابل او سر تعظیم و تسلیم فرود آورد. هر چه غیر خداوند است، برای او حقیر و کوچک میشود . کسی نمیتواند با ظلم و ستم بر او چیره شود. در مقابل گردنکشان و ظالمان سر تسلیم فرود نمیآورد . با طاغوت کنار نمیآید.
خداوند این مسئله را یکی از اهداف بعثت پیامبر (ص) دانسته : " در میان هر امتی، پیامبری را مبعوث کردیم تا خداوند را عبادت نمایید. از طاغوت (هر چه در مقابل خدا است) پرهیز کنید. (14)
عواقب ترک نماز:
از برخی روایات استفاده میشود کسی که عمداً نمازش را نخواند، کافر یا مانند کافر است:رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: بین الاسلام و الکفر ترک الصلوه؛(15)
فاصله بین ایمان و کفر ترک نماز است.
یا بهرهایاز دین ندارد : لا حظ فی الاسلام لمن ترک الصلوه؛(16)
برای تارک نماز بهره ای در اسلام نیست.
یا عملش تباه میشود:من ترک صلوته حتی تفوته من غیر عذر فقد حبط عمله؛(17)
هر کس بدون عذر نماز را ترک کند تا قضا شود، اعمالش از بین می رود.
یا موقع مرگ به او خطاب میشود: میخواهی یهودی بمیر یا نصرانی. بمیر، تو مسلمان نیستی:من ترک الصلوه لا یرجو ثوابها و لا یخاف عقابها فلا ابالی ان یموت یهودیا او نصرانیا او مجوسیا؛ (18)
هر کس نماز را ترک کند و نه امید به ثوابش داشته باشد و نه ترس از عذابش ،اشکالی نمی بینم در اینکه یهودی یا نصرانی یا مجوسی از دنیا برود.
در قرآن آمده از برخی مجرمان که گرفتار جهنم شدهاند، پرسیده میشود: چه چیزی باعث شد که در دوزخ باشید، میگویند: ما از نمازگزاران نبودیم (فی جنات یتسائلون، عن المجرمین، ما سلککم فی سقر، قالوا: لم نک من المصلین).(19)
در مذمت کسانی که در نماز سهلانگاری میکنند و آن را ضایع مینمایند ، آیات و روایاتی وارد شده است.
أَنَّهَا سَأَلَتْ أَبَاهَا مُحَمَّداً ص فَقَالَتْ يَا أَبَتَاهْ مَا لِمَنْ تَهَاوَنَ بِصَلَاتِهِ مِنَ الرِّجَالِ وَ النِّسَاءِ قَالَ يَا فَاطِمَةُ مَنْ تَهَاوَنَ بِصَلَاتِهِ مِنَ الرِّجَالِ وَ النِّسَاءِ ابْتَلَاهُ اللَّهُ بِخَمْسَ عَشْرَةَ خَصْلَةً سِتٌّ مِنْهَا فِي دَارِ الدُّنْيَا وَ ثَلَاثٌ عِنْدَ مَوْتِهِ وَ ثَلَاثٌ فِي قَبْرِهِ وَ ثَلَاثٌ فِي الْقِيَامَةِ إِذَا خَرَجَ مِنْ........؛
فاطمه زهرا (س) از پدرش رسول خدا پرسید: عذاب و عقوبت کسی که نمازش را سبک بشمارد [ یعنی مسلمانی که نماز نخواند یا گاهی بخواند یا به نماز و کیفیت صحت آن اهمیتی ندهد ] چیست؟ پیامبر فرمود: هر مرد یا زنی نمازش را سبک بشمارد و نسبت به آن بی اهمیت باشد، خداوند او را به پانزده بلا و گرفتاری مبتلا میسازد. شش مکافات در دنیا و سه گرفتاری هنگام مردن و سه تا در قبر و عالم برزخ و سه مجازات در قیامت خواهد بود:
اما شش بلای دنیوی: خداوند برکت را از عمر او برمیدارد (عمرش کوتاه میشود یا پرفایده و نافع نیست).
2 - برکت را از رزق و روزی او برمیدارد (مبتلا به فقر میشود یا اگر پول دارد، نفعش به کسی نمیرسد).
3 - خداوند سیمای صالحان را از چهره او بر میدارد (هر کس او را ببیند، او را از مجرمان و افراد ناشایست میپندارد).
4 - اعمال خوب دیگر او اجری ندارد.
5 - دعای او به آسمان نمیرود (پذیرفته نمیشود).
6 - اگر خوبان هم برای او دعا کنند، فایدهای ندارد.
اما سه بلا وقت مرگ:
7- هنگام مردن ذلیلانه و با خواری میمیرد.
8 - گرسنه میمیرد.
9 - تشنه میمیرد (هنگام مردن چون احساس گرسنگی و تشنگی میکند، تمام فکر و توجهش به آن است و توجهی به خدا و یاد خدا ندارد، در نتیجه با حالت غفلت میمیرد). اگر از تمام رود های دنیا بخورد سیراب نمی شود
اما سه بلای قبر:
10 - در قبر فرشته ای او را آزار میدهد.
11- قبر بر او سخت و ناگوار میشود و بر او فشار میآورد.
12 - دچار ظلمت در قبر میشود (روح او در قبر دچار فشار و ظلمت میشود).
سه بلای قیامت:
13 - در روز قیامت هنگامی که از قبر به سوی صحرای محشر روانه شود، فرشته ای او را به صورت روی زمین میکشاند و مردم او را نگاه میکنند.
14 - از او به سختی حساب میکشند.
15 - خداوند نظر لطف و مرحمت به او نمیکند، در نتیجه دچار عذاب الهی میشود.(20)
پینوشتها:
1. ذاریات(51) آیه 56.
2. نهج البلاغه، ترجمه فیض الاسلام کلمات قصار، جمله 136،
3. طه(20) آیه 14.
4. مكارم شيرازي، تفسير نمونه، دار الكتب الاسلاميه، طهران، 1362 ه.ش ، ج 16، ص 289.
5. رعد(13) آیه 28.
6. عنکبوت (29) آیه 45.
7. تفسیر نمونه، ج 16، ص 284.
8. همان، ص 290.
9. محمد بن الحسن الحر العاملي، وسائل الشيعه، مؤسسه آل البيت، قم، 1409 ه.ق ، ج 3، ص 7.
10. تفسیر نمونه، ج 16، ص 290 - 291.
11. نهج البلاغه، کلمات قصار 252.
12. جمعه (62) آیه 9؛ تفسیر نمونه، ج 24، ص 125 .
13. وسایل الشیعه، ج 5، ص 7.
14. نحل (16) آیه 36.
15. محمدی ری شهری ،میزان الحکمه ،ناشر دارالحدیث، چاپ اول ،جلد 2،صفحه1644.
16.همان.
17.همان.
18.همان.
19.سوره مدثر(74)آیه40-43.
20.محدث نورى، مستدرك الوسائل، 18 جلد، مؤسسه آل البيت عليهم السلام قم، 1408 هجرى قمرى،ج3 ،ص 24.
پرسش: درهنگام خواندن نماز،برخی اوقات تعدادرکت های نماز را فراموش می کنیم ونمی دانیم که چند رکعت نمازخوانده ایم. در این موقع چه بایدبکنیم؟
پاسخ:
باید قطع کنید و از ابتدا نمازتان را شروع کنید .(1)
پی نوشت:
1 . آیت الله مکارم، توضیح المسایل، م 1047 .