عمل ان ها ؟
لطفاً تحت الفظی معنی نفرمایید ؛ عمقی و کمی فلسفی تر بفرمایید تا به جانمان بنشیند . متشکرم
پرسشگرگرامي با سلام و سپاس از ارتباطتان با مركز ملي پاسخگويي به سوالات ديني
چون پرسشگر محترم خواهان جواب عمیق و جویای اسرار تکبیرات اختتامیه نماز است، بهترین پاسخ در این باب کلام حکیم و نکته آموز و عارف معاصر امام خمینی (ره) است که در این باب گفته است: چنان چه سالک تا رفع حجاب های گوناگون نکند ، وصال به محبوب برای او رخ نخواهد داد ، و فتح ابواب منزل و محضر دوست نصیب او نشود، و به واسطه رفع حجاب جلوه جلال و جمال دوست برای او کشف می گردد ، همین طور ، بعد از رجوع از مقام وصال و فنای محض و حصول حالت صحو ( هوشیاری ) تجلیات ذاتی و تجلیات اسمائی و تجلیات افعالی ، بر قلب او افاضه می گردد ، و برای هر یک از این تجلیات تکبیری لازم است . و از آنجا که این تجلیات به دلیل کثرت حجاب جمال محبوب نصیب کسی نخواهد شد .
سالک با بلند نمودن دست ها به هنگام تکبیر اشاره به نبود حجاب نماید ، چنان که در تکبیر اول جلوه ذات را در حضرت اسماء و صفات مشاهده کرده ، با بلند کردن دست اشاره به این کند که این تعیینات اسماء و صفات حجاب تجلی ذات نیستند و در تکبیر دوم ، تجلیات اسمائی را در حضرت علمی و مقام واحدیت مشاهده کند ، بلکه تجلیات ذاتی را نیز در آنها مشاهده نماید ، و با بلند کردن دست اشاره نماید که در این استجاب و مانع نیست . و در تکبیر سوم ، تجلیات ذاتی و اسمائی و افعالی را در آیینه اعیان خارجی شهود نماید و با بلند کردن دست اشاره می کند که این تجلیات نیز حجاب و مانع او نخواهد بود . بنابراین تکبیرات افتتاحیه نماز برای شهود تجلیات است از ظاهر و باطن و از تجلیات افعالی تا تجلیات ذاتی و بلند کردن دست در هنگام « تکبیرات برای این است که حجاب را کنار زند تا به وصال مقام قرب معنوی و معراج حقیقی برسد ، اما تکبیرات اختتامیه نماز برای تجلیات از باطن به ظاهر و از تجلیات ذاتی تا تجلیات افعالی است ، و بلند کردن دست به هنگام تکبیرات اختتامیه برای اشاره به این است که این گونه تجلیات حجاب و مانع وصال او نخواهد شد . (1)
طیق این بیان عرفانی امام سر تکبیرات در آخر نماز و بلند کردن دست به هنگام اداء آن تکبیرات بدین معنا است که نماز گزار که با تکبیرات اول نماز از ظاهر به باطن سفر نموده است و پرده ها و حجاب را کنار زده و به قرب وصال حق بار یافته است . وقتی دوباره از این سفر بر می گردد ، در واقع از باطن به سوی ظاهر برگشت نموده و دست را بلند می کند تا اعلام کند که این تجلیات که نصیب او شده حجاب او نخواهد شد و او را از اصل هدف و وصال قرب معنوی به حق تعالی است باز نخواهد داشت .
نکته دیگر درباره سر تکبیرات سه گانه در آخر نماز و دست بلند کردن در هنگام آن تکبیرات این است: از امام صادق (ع) در این باره سوال شد. حضرت فرمود:پیامبر وقتی مکه را فتح نمود به هنگام ظهر بود با اصحاب خود نزد حجر الاسود نماز بجا آورد ، وقتی سلام نماز را دادند دست خود را بلند کردند و سه تکبیر گفتند و دعای خاصی را (لا اله الا الله وحده ،وحده، انجز، انجز وعده و نصره عبده...) (2) خواندند ، آن گاه رو به طرف اصحاب نموده و فرمود: هر کسی این تکبیرات و این دعا را در پایان نماز واجب بجا آورده باید بعد از سلام نماز باشد . و امام صادق (ع) فرمود: این تکبیرات و این کار برای انجام شکر گذاری حضرت برای تقویت و پیروزی اسلام و لشکر اسلام بوده است. (3)
اما درباره فراز پایانی پرسش باید گفت : اصل مسئله که به طرف راست سلام داده می شود در شیعه نیز وجود دارد از امام صادق (ع) در این باره پرسیده شد، حضرت فرمود: چون فرشته ای که مامور ثبت حسنات است در طرف راست انسان قرار می گیرد و لذا به هنگام سلام نماز به او سلام گفته می شود . و در ضمن این سلام چون با تعبیر : ( السلام علیکم و رحمه الله و برکاته ) است لذا در واقع بر هر دو فرشته طرف راست و طرف چپ سلام داده شده است گرچه مستقیما اشاره ای به طرف راست می شود. چه اینکه به هنگام این سلام فقط باید اشاره ای به طرف راست شود و نه اینکه کاملا رو به طرف راست گردانده شود. (4)
از این حدیث معلوم می شود که اصل مسئله در آموزه های اهل بیت (ع) هم مطرح بوده است، ولی اهل سنت در این مسئله براساس روایات و مبانی خاص خود شان عمل می کنند و به تصور آنها عمل خود شان درست است ولی بر اساس مبانی شیعی روش ما درست است چون بر گرفته از آموزه های اهلبیت است و بر اساس آموزه های شیعی چنان که اشاره شد تنها در حد اشاره به سمت راست مطرح است و از رو به سمت راست و چپ کردن در روایت یاد شده منع شده است .
پی نوشت ها :
1. امام خمینی ، سرالصلوه، نشر موسسه آثار امام خمینی ، 1377ش، ص 116 الی 117.
2. برای اطلاع از این دعا به منبع ذیل مراجعه شود : صدوق علل الشرایع ، ج2 ،ص58 ، نشر دارالحجه ، 1416ق.
3. همان، ص 58 الی59 .
4. همان، ص57.
