فرق بين مسلمان و مومن در چيست؟
پرسشگر گرامی با سلام و سپاس از ارتباطتان با این مرکز
در اصطلاح ايمان عبارت است از:
اعتقاد قلبي، اقرار زباني و عمل كردن اعضاء به اركان دين و قبول شريعت.
امير المؤمنين عليه السلام در تبيين ايمان مي فرمايد: «الْإِيمَانُ تَصْدِيقٌ بِالْجَنَانِ وَ إِقْرَارٌ بِاللِّسَانِ وَ عَمَلٌ بِالْأَرْكَان؛ (1) ايمان تصديق به قلب و اظهار و اعتراف به زبان و عمل به جوارح و اعضاست.
در سوره حجرات آيه 14 مىخوانيم: «قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَ لكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا وَ لَمَّا يَدْخُلِ الْإِيمانُ فِي قُلُوبِكُمْ ...».
(اعراب باديهنشين گفتند: ايمان آوردهايم، به آنها بگو: شما ايمان نياوردهايد، بگوئيد اسلام آوردهايم، ولى هنوز ايمان وارد قلب شما نشده است).
در اينجا اين سؤال مطرح مىشود كه تفاوت اسلام و ايمان چيست؟
طبق اين آيه تفاوت «اسلام» و «ايمان»، در اين است كه «اسلام» شكل ظاهرى قانونى دارد، و هر كس شهادتين را بر زبان جارى كند، در سلك مسلمانان وارد مىشود، و احكام اسلام بر او جارى مىگردد.
ولى ايمان يك امر واقعى و باطنى است و جايگاه آن قلب آدمى است، نه زبان و ظاهر او.
مسلمان در صورتى مؤمن است كه در باطن نيز مطيع باشد، و اگر تنها به زبان اظهار طاعت كرد مسلمان است نه مؤمن، لازمه ايمان اقرار قلبى با فروتنى، و تقرب آگاهانه است.
«اسلام» ممكن است انگيزههاى مختلفى داشته باشد، حتى انگيزههاى مادى و منافع شخصى، ولى «ايمان» حتماً از انگيزههاى معنوى، از علم و آگاهى، سرچشمه مىگيرد، و همان است كه ميوه حياتبخش تقوى بر شاخسارش ظاهر مىشود.
اين همان چيزى است كه در عبارت گويائى از پيغمبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله آمده است: « الاسلام علانية، و الايمان فى القلب؛ (2) اسلام امر آشكارى است، ولى جاى ايمان دل است».
و در حديث ديگرى از امام صادق عليه السلام مىخوانيم: «الاسلام يحقن به الدم و تؤدى به الامانة، و تستحل به الفروج، و الثواب على الايمان؛ (3) با اسلام خون انسان محفوظ، و اداى امانت او لازم، و ازدواج با او حلال مىشود، ولى ثواب بر ايمان است».
و نيز به همين دليل است كه در بعضى از روايات مفهوم «اسلام» منحصر به اقرار لفظى شمرده شده، در حالى كه ايمان اقرار توأم با عمل معرفى شده است «الايمان اقرار و عمل، و الاسلام اقرار بلاعمل». (4)
همين معنى به تعبير ديگرى در بحث «اسلام و ايمان» آمده است، «فضيل بن يسار» مىگويد: از امام صادق عليه السلام شنيدم فرمود: «ان الايمان يشارك الاسلام، و لا يشاركه الاسلام، ان الايمان ما وقر فى القلوب، و الاسلام ما عليه المناكح و المواريث و حقن الدماء؛ (5) ايمان با اسلام شريك است، اما اسلام با ايمان شريك نيست (و به تعبير ديگر هر مؤمنى مسلمان است، ولى هر مسلمانى مؤمن نيست). «ايمان» آن است كه در دل ساكن شود، اما «اسلام» چيزى است كه قوانين نكاح و ارث و حفظ خون بر طبق آن جارى مىشود».
ولى اين تفاوت مفهومى در صورتى است كه اين دو واژه در برابر هم قرار گيرند، اما هر گاه جدا از هم ذكر شوند، ممكن است اسلام بر همان چيزى اطلاق شود كه ايمان بر آن اطلاق مىشود، يعنى هر دو واژه در يك معنى استعمال گردد. (6)
موفق باشيد.
پي نوشت ها:
1. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج66، ص74، اسلاميه، تهران، مکرر.
2. همان، ج65، ص239.
3. شیخ کلینی، اصول کافی، ج2، ص24، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1365ش.
4. همان.
5. همان، ج2، ص26.
6. مكارم شيرازى ناصر، تفسير نمونه، ج22، ص210، دار الكتب الإسلامية، تهران،1374 ش.
