پرسشگر گرامي با سلام و سپاس از ارتباط تان با اين مركز
قبل از هرچیز باید به این نکته توجه داشته باشید که این امور در زمره اموری هستند که عقل در ادراک جزییات آن ها چندان راه ندارد و در نتیجه مهمترین منبع ادراکی ما در مورد جزییات عالم پس از مرگ منابع نقلی اعم از آیات و روایات هستند که در این منبع هم اشارات گوناگونی به عالم پس از مرگ شده که ما هم به اختصار نکاتی را عرض می کنیم .
به بیانی مختصر باید گفت انسان پس از مرگ وارد عالم برزخ شده و مسیری را طی می کند تادر نهایت به جایگاه خود در بهشت یا دوزخ برسد ؛ در واقع اگر بخواهیم مراحل سفر آخرت را برشماریم، مرحله اول پس از مردن،عالم برزخ است، که با بیرون آمدن روح از بدن آغاز می‏شود و پایانش برپایی روز قیامت است: «و من ورائهم برزخ الی یوم یبعثون؛(1) پشت سر آنان برزخی است تا روز قیامت که برانگیخته می‏شوند» .
پیامبر(ص) فرمود: «هنگامی که یکی از شما از دنیا برود، جایگاه او [ در قیامت ]صبح و شام به او عرضه می‏شود. اگر از اهل بهشت باشد، جایگاهش در بهشت است. اگر از اهل دوزخ باشد، جایگاهش در دوزخ. به او گفته می‏شود: این جایگاه تو است. هنگامی که خداوند تو را در قیامت مبعوث می‏کند».(2)
البته چنان که از آیات و روایات بر می آید ، انسان ها به حسب اعمال دنیایی شان در بهشت یا دوزخی برزخی به سر می برند. به همین خاطر گفته شده : «القبر اما روضة من ریاض الجنة او حفرة من حفر النیران؛(3)قبر باغی از باغ‏های بهشت یا حفره‏ای از حفره‏های دوزخ است».
اما پس از ورود در عالم برزخ چه رخ می دهد؟ هر چند دانستن جزییات وقایع و حوادث آن عالم برای ما ممکن نیست اما از منابع دینی می توان به برخی از این اتفاقات پی برد ؛
یکی از اولین رویدادهای عالم برزخ، سؤال و جواب در قبر است. از امام زین العابدین(ع) نقل شده است: پیامبر(ص) در هر جمعه در مسجد به مردم نصیحت می‏کرد و می‏فرمود: «از پروردگار، از پیامبر و از دینی که به آن پای بند بودی، از تو سؤال می‏کنند. از امامی که ولایتش را پذیرفته‏ای. از کتابی که آن را می‏خواندی و از عمرت که چگونه و در چه راهی مصرف کردی. نیز اموالت را از کجا به دست آوردی. پس جانب احتیاط را نگه دار و درباره خود بیاندیش».(4)
با توجه به اینکه پرونده انسان در عالم برزخ بطور کامل بسته نمی شود وتا زمانی که اعمالش در دنیا تاثیر داشته باشد از ثواب یا عقاب ان برخوردار می شود در انجا نوعی حسابرسی مختصر و بررسی کلیات وجود دارد که بر اساس آن جایگاه موقتی فرد در عالم برزخ تعیین می شود. سوال و جواب معروف در قبر همین سوال و جواب در بزرخ است.
اما رویداد دیگر عالم برزخ، که ظاهرا در ابتدای ورود رخ می دهد، فشار قبر است که یکی از عوامل تطهیر و رفع آلودگی های مومنان است که به نسبت تفاوت حالات و مقامات افراد متفاوت است. پیامبر(ص) هنگام دفن سعد بن معاذ فرمود: «هیچ مؤمنی نیست مگر این که فشاری در قبر دارد».(5)
در حدیث دیگر آمده :«فشار قبر برای مؤمن کفاره ضایع کردن نعمت‏ها است».(6) فشار قبر، عذابی برزخی است مربوط به شب اول مرگ آدمی. در نتیجه اگر کسی را حیوانات درنده بخورند یا در دریا غرق شود، از شب اول قبر معاف نمی باشد.
بعد از همه اين مراحل و حسابرسي ها فرد بر اساس حكم اجمالي كه برايش صادر مي شود ،در بهشت و نعمت برزخي يا در فشار و عذاب برزخي خواهد بود تا روز قيامت و صحنه محاسبه اصلي اعمال فرا برسد .

پی‌نوشت‏ها:
1. مؤمنون (23) آیه 100.
2. مکارم شیرازى ،‌پیام قرآن، تهران ، دارالكتب الاسلاميه ، 1386هـ.ش، ج‏5، ص 450.
3. علامه مجلسى، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء بيروت ، 1404 ه ق، ج‏6، ص 218.
4. بحارالانوار، ج‏6، ص 223.
5. همان، ص 221.
6. همان.