پرسشگر گرامی با سلام سپاس از ارتباط تان با این مرکز.
اين آيه در سوره فرقان آيه 63 قرار گرفته و از اين آيه به بعد بحث جامع و جالبى پيرامون صفات بندگان حقيقي پروردگار تحت عنوان «عباد الرحمن» ، مطرح مىشود.
در اين آيات، بيش از ده صفت از صفات ويژه بندگان حقيقي خداوند متعال بيان شده كه بعضى از صفات به جنبههاى اعتقادى و برخى اخلاقى، پارهاى اجتماعى ارتباط دارند . مجموعهاى است مشتمل بر والاترين ارزش هاى انسانى.
در آيه اول، دو صفت از صفات عباد الرحمان بيان شده :
« وَ عِبَادُ الرَّحْمَانِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلىَ الْأَرْضِ هَوْنًا وَ إِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَهِلُونَ قَالُواْ سَلَامًا؛
بندگان خداى رحمان كسانىاند كه روى زمين به نرمى گام بر مىدارند . چون نادانان ايشان را مخاطب قرار دهند، به آن ها سلام مىگويند» .
نخستين توصيفى كه از «عباد الرحمان» شده ، نفى كبر و غرور و خودخواهى است كه در تمام اعمال انسان و مخصوصا در كيفيت راه رفتن او آشكار مىشود، زيرا ملكات اخلاقى هميشه خود را در لابلاى اعمال و گفتار و حركات انسان نشان مىدهند، تا آن جا كه از چگونگى راه رفتن يك انسان مىتوان با دقت و موشكافى به قسمت قابل توجهى از اخلاق او پىبرد.
در آيات ديگر قرآن هم به اين مطلب اشاره شده :
«وَ لا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحاً إِنَّكَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَ لَنْ تَبْلُغَ الْجِبالَ طُولا؛(1)
روى زمين، با تكبر راه مرو . نمىتوانى زمين را بشكافى، و طول قامتت هرگز به كوهها نمىرسد».
در جاي ديگر به نقل از موعظه هاي لقمان به فرزندش مي فرمايد:
« وَ لا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَ لا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحاً إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتالٍ فَخُور؛(2)
با بىاعتنايى از مردم روى مگردان، مغرورانه بر زمين راه مرو كه خداوند هيچ متكبّر مغرورى را دوست ندارد.»
با كنار هم قرار دادن اين آيات، مراد از نرمش در راه رفتن مشخص مي شود . روشن مي شود كه اين گونه راه رفتن كنايه از مشي متواضعانه در طول زندگي و دستور به دوري از تكبر و خود برتر بيني است.
دومين وصفي كه براي بندگان حقيقي خداوند رحمان بيان شده ،حلم و بردبارى آنان است:
« هنگامى كه جاهلان آن ها را مورد خطاب قرار مىدهند ، در پاسخ آن ها سلام مىگويند».
سلامى كه نشانه بى اعتنايى توأم با بزرگوارى است، نه ناشى از ضعف. سلامى كه دليل عدم مقابله به مثل در برابر جاهلان و سبك مغزان است.
يكى ديگر از پديدههاى با عظمت روحى آن ها تحمل و حوصله است كه بدون آن هيچ انسانى راه دشوار و پر فراز و نشيب عبوديت و بندگى خدا را طى نخواهد كرد، مخصوصا در جوامعى كه افراد فاسد و مفسد و جاهل و نادان در آن فراوان است.
مشابه اين مطلب در آيه ديگري نقل شده :
« وَ إِذَا سَمِعُواْ اللَّغْوَ أَعْرَضُواْ عَنْهُ وَ قَالُواْ لَنَا أَعْمَلُنَا وَ لَكُمْ أَعْمَلُكمُْ سَلَامٌ عَلَيْكُمْ لَا نَبْتَغِى الْجَاهِلِين؛(3)
هر گاه سخن لغو و بيهوده بشنوند، از آن روى مىگردانند و مىگويند: «اعمال ما از آن ماست و اعمال شما از آن خودتان . سلام بر شما .ما خواهان جاهلان نيستيم».
يعني هرگز سخنان لغو آن ها را با لغو پاسخ نمىگويند، و گرچه جاهلان بيهودهگو با سخنان موذيانه سعى مىكنند. اعصاب افراد با ايمان و نيكوكار را درهم بريزند، اما با حلم و بردباري ايشان مواجه مي شوند . مومنان در كمال حلم و بردباري با آن ها وداع مىكنند. گفتارشان اين است كه سلام بر شما .ما طالب جاهلان نيستيم.(4)
پي نوشت ها:
1. إسراء(17) آيه 37.
2. لقمان(31) آيه 18.
3. قصص(28) آيه 55.
4. براي مطالعه تفسير آيات بعدي و آشنايي با بقيه صفات عباد الرحمان مراجعه شود به تفسير نمونه، ج15، ص 149.
